Sinds juli 2019 is er een nieuw Bestuurlijk Akkoord 'Kansen bieden voor re-integratie', waarin de partijen die verantwoordelijk zijn voor een succesvolle reïntegratie van (ex-)gedetineerde personen - de Dienst Justitiële Inrichtingen, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de Reclassering - de samenwerking hebben vastgelegd.

Sindsdien is er veel veranderd in de samenwerking en ondersteuning voor het re-integratieproces van (ex-)gedetineerde personen. Maar er is nog geen goed inzicht in hoe de personen die het re-integratietraject doorlopen, deze aanpak ervaren.

Het perspectief van de (ex-)gedetineerde personen en de betrokken professionals zal noodzakelijke inzichten en aanknopingspunten geven voor verdere vormgeving van een succesvolle re-integratieaanpak. Het doel van dit onderzoek is dan ook om na te gaan hoe (ex-)gedetineerde personen en betrokken professionals het re-integratieproces tijdens en na een verblijf in de gevangenis ervaren.

Recidive 

De gevangenisstraf is de zwaarste straf die de rechter in Nederland kan opleggen. Ieder jaar wordt deze straf aan zo’n 30.000 personen opgelegd. Dagelijks verblijven er rond de 8.000 tot 9.000 personen in detentie. De kans op recidive na een gevangenisstraf is nog altijd hoog: binnen twee jaar na vrijlating uit de gevangenis komt 47 procent van de volwassen personen weer in aanraking met justitie (cijfers uitstroom in de jaren 2008-2017). Bijna 30 procent van deze groep krijgt binnen twee jaar na vrijlating weer een gevangenisstraf opgelegd.

Om de recidivecijfers te verlagen, hebben de verantwoordelijke partijen de afgelopen jaren ingezet op het bevorderen van de re-integratie van (ex)-gedetineerden. Een aanzienlijk deel van deze personen heeft namelijk problemen die kunnen bijdragen aan een verhoogde kans op recidive. Eenderde van de (ex-)gedetineerde personen heeft geen (vaste) eigen huisvesting, bijna driekwart is na vrijlating werkloos, en ruim de helft ervaart financiële problemen, bijvoorbeeld vanwege schulden (cijfers uit de Monitor nazorg ex-gedetineerden, zesde meting).

De aanpak heeft zich gericht op het verbeteren van vijf basisvoorwaarden: het hebben van een ID-bewijs, werk/inkomen, inzicht in de schuldensituatie, het hebben van een woning en eventuele continuering van zorg. Voorbeelden van re-integratieactiviteiten zijn: goede begeleiding en trainingen over werk en inkomen, het voorkomen van schulden of het vinden van huisvesting. Daarnaast kan het gaan om gedragsinterventies waarin gedetineerde personen beter leren omgaan met lastige situaties en het reguleren van agressie.

Verschillende onderzoeksmethoden

Sinds het Bestuurlijk Akkoord is er nog nauwelijks zicht op hoe gedetineerde personen en betrokken professionals het re-integratieproces tijdens en na een verblijf in de gevangenis ervaren. Het is daarom van belang het verloop van de praktijk, de beleving van betrokkenen, en mogelijke knelpunten nauwkeurig in kaart te brengen, en na te gaan op welke manier de re-integratieaanpak verbeterd kan worden. De criminologen van de Universiteit Leiden hebben daarom in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) onderzoek gedaan. 

Met dit grootschalige, kwalitatieve onderzoek hebben zij gedetailleerde inzichten verkregen in de beleving van het re-integratieproces tijdens en na een periode in de gevangenis. Om het gehele re-integratieproces zo goed mogelijk in beeld te kunnen brengen, zijn betrokkenen langere tijd gevolgd en verschillende onderzoeksmethoden gecombineerd:

• Planevaluatie van beleidsdocumenten
• Kwalitatieve interviews met 100 (ex-)gedetineerde personen (kort-gestrafte mannen, lang-gestrafte mannen, en lang-gestrafte vrouwen) op verschillende momenten voor en na vrijlating
• Dossieronderzoek
• Drie focusgroepen met re-integratieprofessionals zoals casemanagers en reclasseringswerkers
• Expertmeeting

Onderzoeksresultaten 

Op 20 juni 2024 is het rapport Van Bajes naar Buiten gepubliceerd. De resultaten van het onderzoek en de aanbevelingen voor beleid en praktijk  zijn ook samengevat in dit nieuwsbericht.

Verbonden studenten

De volgende studenten zijn momenteel verbonden aan het onderzoek (als stagiaire of Honours onderzoeksassistent): Anna Veninga, Femke de Vries en Serona Methorst. 

• criminologie
• detentie
• gevangenisstraf
• reintegratie