• Miranda Boone
• Arjan Blokland
• Jennifer Doekhie
• Janne van Doorn
• Nina Eggens
• Manuela Dias
• Jan Maarten Elbers
• Roosmarijn van Es
• Ellen Gijselaar
• Jochem Jansen
• Rosa Koenraadt
• Maarten Kunst
• Marloes van Noorloos
• Vera Oosterhuis
• Anke Ramakers
• Ilse Ras
• Joni Reef
• Mojan Samadi
• Pauline Schuyt
• Jeroen ten Voorde
• Hilde Wermink
• Sigrid van Wingerden
• Michiel van der Wolf
• Elina van ’t Zand

1. Harm reduction in de praktijk. Een vergelijkende analyse van de Nederlandse en Braziliaanse aanpak naar drugsgebruikers

Onderzoeker: Manuela Dias
Promotores: Miranda Boone en Sigrid van Wingerden

In 1976 nam Nederland harm reduction officieel op als nationaal beleid om drugsgebruik aan te pakken. In de daaropvolgende decennia heeft deze aanpak veel andere landen beïnvloed, waaronder Brazilië, die dezelfde strategie heeft aangenomen via een federale wet in 2006. Ondanks de theoretische inzet voor harm reduction, is de mate en de wijze waarop het in de praktijk is geoperationaliseerd door overheidsagenten, eerst in contact met drugsgebruikers, van elk land nog niet zeker. Evenzo is de impact van een dergelijke aanpak op de gebruikers zelf niet duidelijk, daarom is het doel van dit project om te evalueren of harm reduction inderdaad de meest geschikte strategie is om de schadelijke (individuele en sociale) gevolgen van verslaving aan te pakken.

2. Van bajes naar buiten

Onderzoekers: Jennifer Doekhie, Rosa Koenraadt, Anouk den Besten

Kijk voor meer informatie over het onderzoek op de subpagina Van bajes naar buiten.

3. Kinderen en huiselijk geweld. De rechter als probleemoplosser in huiselijk geweldzaken met minderjarige slachtoffers.

Promotieonderzoek Nina Eggens
Promotores: Mariëlle Bruning, Maarten Kunst en Janne van Doorn

Het interdisciplinaire promotieonderzoek van Nina Eggens is een combinatie van criminologie en jeugdrecht, en richt zich op de rol van de rechter als probleemoplosser in strafrechtelijke huiselijk geweldszaken waarbij kinderen getuige waren van het geweld tussen hun ouders. Huiselijk geweld wordt steeds meer gezien als sociaal probleem, en er is ook steeds meer aandacht voor minderjarige getuigen en de mogelijk ernstige gevolgen van het getuige zijn voor hen. Het promotieonderzoek focust op de rechtspositie van deze kinderen en juridische verplichtingen van de overheid, en hoe strafrechters en professionals in de praktijk met deze kinderen omgaan en wat zij hierbij nog nodig achten. Tot slot wordt alternatieve rechtspraak in de vorm van domestic violence courts onderzocht en in hoeverre deze aandacht besteden aan betrokken kinderen. De resultaten zullen inzichten bieden voor strafrechters bij het omgaan met deze groep indirecte slachtoffers en suggereren mogelijke verbeteringen.

4. Schulden en Boetes. Inzicht in de rol van financiële problematiek bij straftoemeting

Onderzoekers: Rosa Koenraadt, Pauline Schuyt

Jaarlijks krijgen duizenden mensen door de rechter een boete opgelegd. Maar een boete zal voor mensen met financiële problemen veel zwaarder wegen dan voor mensen met voldoende draagkracht. De rechter dient bij het opleggen van een boete dan ook rekening te houden met de financiële draagkracht van een verdachte. Tot op heden is echter nauwelijks zicht op de manier waarop het hebben van financiële problemen doorwerkt in de strafoplegging. Dit is verwonderlijk aangezien een groot deel van de personen die in aanraking komen met het strafrecht te maken heeft met financiële problemen. In dit langlopende onderzoeksproject wordt op basis van normatief-juridisch en sociaalwetenschappelijk (e.g. analyses CBS-data/interviews/observaties) de financiële situatie van verdachte personen in kaart gebracht en nagegaan op welke manier de financiële situatie bij de strafoplegging een rol speelt en zou moeten spelen.

5. Processen van uitsluiting en insluiting

Onderzoeker: Marloes van Noorloos

Het onderzoek van Marloes van Noorloos richt zich op processen van uitsluiting (en insluiting) van groepen mensen op het niveau van strafbaarstelling van gedrag en in de opsporing, vervolging en berechting (denk aan hate speech, haatmisdrijven, smaadprocessen in het kader van #metoo; criminalisering van migratie), zowel in nationaal, rechtsvergelijkend als Europees/ internationaalrechtelijk perspectief. In haar onderzoek ligt tevens de focus op de vraag aan welke waarden het straf(proces)recht uitdrukking geeft in wetgeving en rechtspraak, met oog voor de rol van fundamentele rechten in een veranderende maatschappij. Hoe kan worden voorkomen dat het strafrecht disproportioneel uitpakt t.a.v. bepaalde groepen, maar ook dat het strafrecht systematisch bepaalde groepen slachtoffers feitelijk uitsluit van bescherming? Hoe verhoudt deze maatschappelijke problematiek zich tot de klassieke visie van het strafrecht als ‘ultimum remedium’ (qua strafbaarstelling en terughoudende vervolging)?

Een tweede onderzoeksfocus van Van Noorloos die gerelateerd is aan dit profiel, is de rol van het strafrecht moeten zijn bij uitingen van maatschappelijk protest. Wat voor rol spelen delicten zoals opruiing, bedreiging en terrorismewetgeving bij maatschappelijk protest en de conflicten die daar achter liggen? Hoe verhoudt de inzet van het strafrecht bij maatschappelijk protest zich tot fundamentele rechten en hoe moeten we deze inzet beoordelen in het licht van de legitimiteit van het juridische en strafrechtelijke systeem? Zijn de huidige juridische kaders nog adequaat, gezien de online context en de veranderende maatschappelijke context?

6. Geestelijke gezondheidsproblematiek voor de rechter: De strafrechter als grensbewaker tussen de reguliere geestelijke gezondheidszorg en het justitiële circuit?

Promotieonderzoek Vera Oosterhuis

De justitiële populatie wordt gekenmerkt door een oververtegenwoordiging van geestelijke gezondheidsproblematiek, terwijl binnen de strafrechtsketen de middelen dikwijls ontbreken om de hiervoor benodigde zorg te bieden. Bovendien is bij ernstige geestelijke gezondheidsproblematiek het label ‘ziek’ passender dan ‘crimineel’. Vanuit die gedachte zou een plek binnen de reguliere ggz passender zijn dan plaatsing in het justitiële circuit. De wetgever heeft daarom artikel 2.3 Wfz ontwikkeld, waarbij de strafrechter een civiele machtiging voor verplichte zorg kan afgeven en de betrokkene kan weggeleiden van het strafrecht. In dit onderzoek zal vanuit een diversion-perspectief worden onderzocht hoe deze weggeleiding via het nieuwe wetsartikel in de praktijk verloopt.

7. Judicial equality monitor

Onderzoekers: Hilde Wermink, Arjan Blokland (UL) (i.s.m. Arjan Leerkes e.a. Erasmus Universiteit Rotterdam)

Jongeren met een migratieachtergrond en/of zwakkere sociaaleconomische positie hebben een relatief grote kans om in aanraking te komen met het strafrechtsysteem. En worden vaker veroordeeld dan andere verdachten van criminaliteit. Het huidige onderzoeksproject werkt aan een landelijke justitiële gelijkheidsmonitor waarmee problematische sociale ongelijkheden in de opsporing en het bestraffen van criminaliteit kunnen worden waargenomen en gevolgd. Ook worden de effecten van straffen voor verschillende groepen jongeren in kaart gebracht. Dit onderzoek maakt onderdeel uit van het project ‘In search of Trust (IST): Towards effective interventions to monitor and reduce ethno-racial and socio-economic sanctioning disparities.’ De Nederlandse wetenschapsagenda (NWA) verleende financiering voor dit onderzoek.

8. Personen met een psychische stoornis in de strafrechtsketen

Onderzoekers: Michiel van der Wolf, Joni Reef; Roosmarijn van Es, Jochem Jansen

Van oudsher worden personen met een psychische stoornis erkend als een kwetsbare groep binnen de strafrechtsketen. In de verschillende fasen van het Nederlandse strafproces wordt op verschillende wijze rekening gehouden met deze kwetsbaarheid. In de fase van vervolging kunnen voor deze groep extra rechtswaarborgen voor een eerlijk proces gelden. Ook kan besloten worden deze personen weg te leiden van het strafproces richting zorg. Bij de berechting kunnen deze personen verminder toerekeningsvatbaar geacht worden, wat kan leiden tot strafvermindering maar in geval van gevaarlijkheid ook de mogelijkheid van ingrijpende beveiligingsmaatregelen (zoals tbs) opent. In de tenuitvoerlegging van straffen of maatregelen kunnen beslissingen over vrijheden en (over)plaatsingen richting adequate voorzieningen genomen worden op basis van additionele criteria als detentieongeschiktheid en behandelresponsiviteit. In deze langlopende onderzoekslijn wordt via empirisch-juridisch onderzoek, op basis van de balans tussen rechtsbescherming en rechtshandhaving, de huidige strafrechtelijke reactie op deze kwetsbare groep geëvalueerd.

• Koenraadt R.M. & Boone M.M. (2022). (Weinig) zicht op financiële problemen in de fase van strafoplegging: Overwegingen en belemmeringen bij de oplegging van financiële maatregelen in het strafrecht. Proces: Tijdschrift voor Strafrechtspleging 101(2), 80-91.
• Koenraadt R.M., Dirkzwager A. & Nieuwbeerta P. (2020), Gedetineerd en debiteur: Onderzoek naar het hebben van schulden tijdens en na detentie, Proces: Tijdschrift voor Strafrechtspleging 99(2): 157-171.
• Light, M. T., & Wermink, H. (2021). The criminal case processing of foreign nationals in the Netherlands. European Sociological Review, 37(1), 104-120.
• Noorloos L.A. van & Verrest P.A.M. (2021). Gender als discriminatiegrond in het strafrecht. Boom Strafblad 2(5), 167-173.
• Noorloos L.A. van, ‘Strafrechtelijk optreden tegen wegblokkades en het recht op vreedzame betoging: het EHRM in Kudrevičius t. Litouwen’, Boom Strafblad 2023, nr. 6, Open access https://www.bjutijdschriften.nl/tijdschrift/BSb/2023/6/BSb_2666-6901_2023_004_006_009
• Noorloos L.A. van, ‘Legal regulation of subversive expressions in relation to terrorist travel: The Dutch situation against the backdrop of international human rights law’, In F. Capone, C. Paulussen, & R. Mignot-Mahdavi (Eds.), Returning foreign fighters: Responses, legal challenges and ways forward, 2023, T.M.C. Asser Press.
• Aa S.A. van der & Noorloos L.A. van, ‘Haatmisdrijven in Nederland’, in: J. van Doorn, J. Brands, M.J.J. Kunst, E.R. Muller, A. Pemberton en L. van Reemst, Slachtoffers: onderzoek, beleid en praktijk, 2023, Deventer: Wolters Kluwer, p. 313-333.
• Pitcher K.M. & Samadi M. (2021). De opsporing en vervolging van seksueel geweld door de jaren heen vanuit een genderperspectief. Boom Strafblad 2(5): 178-188.
• Hucklesby, A., Boone, M. & Morgenstern, C (2024). Foreign nationals in pre-trial detention: a neglected and urgent challenge, in: Morgenstern, C., Hammerschick, W. & Rogen, M., European Perspectives on Pre-Trial Detention. A means of last resort?, Routledge, Londen: 230-256.
• Ramakers A.A.T. (2022), Secrecy as best policy?: Stigma management and employment outcomes after release from prison, British Journal of Criminology 62(2): 501-518.
• Verweij, S., Weijters, G., Wermink, H., & Blokland, A. A. (2022). Post-release source of income and convictions of formerly incarcerated adults. Crime & Delinquency, 68(6-7), 1035-1068.
• Voorde J.M. ten, Hellemons S.V. & Schuyt P.M. (2020). Discriminatie als strafbeïnvloedende omstandigheid bij strafbare feiten. Een rechtsvergelijkende studie. Meijers-reeks nr. 361. Den Haag: Boom Juridisch.
• Wermink H.T., Wingerden S. van, Wilsem J. van & Nieuwbeerta P. (2018). Studying Ethnic Disparities in Sentencing: The Importance of Refining Ethnic Minority Measures. In: Ulmer J.T. & Bradley M.S. (red.), Handbook on Punishment Decisions: Locations of Disparity. ASC Division on Corrections & Sentencing Handbook Series nr. 2. New York: Routledge, pp. 239-264.
• Wingerden S.G.C. van, Dillen L. van & Vanderveen G.N.G. (2023). Het effect van de huidskleur van de dader op de straftoemeting: een experimenteel onderzoek. Proces: Tijdschrift voor Strafrechtspleging, 102(4): 221-240.
• M.J.F. van der Wolf (ed.) (2022). Safeguarding the quality of forensic assessment in sentencing. A Review across Western Nations. Series: International perspectives on forensic mental health. New York: Routledge.
• Zand E.G. van 't & Oosten G.J. van (2021). Geen schone lei: over het starre regime voor verwijdering en afscherming van justitiële gegevens. Delikt en delinkwent 51(4), 274-288 (DD 2021/23).
• Zand-Kurtovic E.G. van 't & Boone M.M. (2023). Privacy, promotionalism and the proliferation of state-performed criminal record screening in the Netherlands: how a restrictive legal framework can still result in a steep increase of criminal background checks. Criminology & Criminal Justice, 23(4): 549-567.

• Op 22 maart 2024 vond het congres Ongelijkheid en de strafrechtspleging plaats op het KOG, georganiseerd door Mojan Samadi, Ellen Gijselaar, Marloes van Noorloos en Rosa Koenraadt.
• Over het congres Ongelijkheid en de strafrechtspleging werd door journalist Folkert Jensma een artikel geschreven in het NRC.