Publicatie
Het effect van een basisinkomen op onze werkmotivatie
Het onvoorwaardelijk basisinkomen (OB) is een alternatief voor het huidige voorwaardelijk basisinkomen (VB) – de uitkering – in Nederland. De algemene gedachte is dat het ‘gratis geld’ van een OB mensen lui zou maken, maar is dat ook zo? Bastiaan Vuyk, Erik de Kwaadsteniet en Fenna Poletiek zetten in tijdschrift Social Bestek uiteen welke effecten het OB heeft op de werkbereidheid en de ervaren zinvolheid van werk.
- Auteur
- Bastiaan Vuyk, Erik de Kwaadsteniet en Fenna Poletiek
- Datum
- 17 januari 2023
- Links
- Originele artikel Sociaal Bestek
In Nederland kennen we het voorwaardelijk basisinkomen (VB) waar de werkloosheidsuitkering (WW) en eventueel een bijstandsuitkering onder vallen. Het nadeel van dit systeem is dat de uitkering lager wordt naarmate men meer deelneemt aan de arbeidsmarkt en dus verdient. Dit fenomeen wordt uitkeringsval genoemd en kan de ontvanger ontmoedigen werk te zoeken. Daarnaast zou langdurige afhankelijkheid van een uitkering het vermogen om opnieuw deel te nemen aan de arbeidsmarkt kunnen reduceren en is het toekennen van een VB complex: Wie heeft er recht op? Hoe lang? Hoe voorkomen we misbruik van het systeem?
Een voorwaardelijk basisinkomen ontmoedigt de ontvanger om werk te zoeken
Deze complexe problemen maken dat er steeds meer aandacht is voor het alternatief, een onvoorwaardelijk basisinkomen (OB). Een OB verschilt van het VB in de zin dat het onvoorwaardelijk is. Het OB zou werk juist niet ontmoedigen, doordat het OB niet afneemt, naarmate men meer werkt. In tegenstelling tot het VB, waardeert het OB deelname aan de arbeidsmarkt niet boven het niet deelnemen aan de arbeidsmarkt.
Effect invoering OB
De vraag rijst welke effecten de invoering van een OB heeft. Men is bang dat dat mensen op de bank gaan zitten als ze 'gratis geld', ontvangen. Echter laten bestaande onderzoeken een ander beeld zien. Het OB geeft mensen meer ruimte om werk te zoeken dat bij hen past, en het leidt er niet per se toe dat mensen stoppen met werken. In het Alaska Permanent Fund experiment wordt bij invoering van het OB een verschuiving van voltijd werk naar deeltijd werk gevonden, maar of dit door het OB komt is niet vast te stellen. Andere onderzoeken laten niet of nauwelijks een werktijdvermindering zien.
De invoering van een onvoorwaardelijk basisinkomen heeft een ander gedragseffect op mannen dan op vrouwen.
Man-vrouw verschillen
Een onbedoeld neveneffect van het OB kan zijn dat vrouwen hun arbeidsparticipatie meer verlagen dan mannen. In het Mincome experiment is gevonden dat de invoering van een OB zorgde voor een werktijdsvermindering van 19% voor getrouwde vrouwen en 15% voor alleenstaande moeders, ten opzichte van 6% van getrouwde mannen. Het OB kan daarentegen de immateriële waardering van werk laten toenemen en de autonomie verhogen.
Vooruitkijken
De verwachte invloed van het OB op gedrag is een actueel thema. Hoewel het lastig is om exacte voorspellingen te doen over micro en macro economische effecten ervan, lijkt het van belang om gegevens uit verschillende disciplines te verzamelen: niet alleen de economie, maar ook de psychologische besliskunde. Bijvoorbeeld omdat werk ook psychologische waarde heeft, die weer af kan hangen van gezinssituaties, en persoonlijkheid.
(Tekst: Bastiaan Vuyk, Erik de Kwaadsteniet en Fenna Poletiek, verschenen in Sociaal Bestek)