Proefschrift
De psyche in de rechtszaal
Op 9 november verdedigde Roosmarijn van Es het proefschrift 'De psyche in de rechtszaal: over pro Justitia-rapportages in rechterlijke beslissingen over bewijs en straf in Nederland'. Het promotieonderzoek is begeleid door Jan de Keijser, Maarten Kunst en Janne van Doorn.
- Auteur
- Roosmarijn van Es
- Datum
- 09 november 2023
- Links
- De psyche in de rechtszaal
In veel strafzaken is informatie gewenst over de psychische gesteldheid van een verdachte. De rechter wordt hierover geadviseerd middels een pro Justitia-rapportage. In deze rapportage geven gedragskundigen informatie over een mogelijke psychische stoornis bij een verdachte, of dit heeft doorgewerkt in het delict, en of het delict dus aan de verdachte kan worden toegerekend. Daarnaast bevat het rapport advies over het recidiverisico en mogelijke behandelmaatregelen. Deze informatie is waardevol om tot een passende sanctie te komen. Een dergelijk rapport is bijvoorbeeld een vereiste om een tbs-maatregel op te kunnen leggen. Ondanks deze belangrijke functie is weinig bekend over hoe rechters informatie in een pro Justitia-rapportage nu precies gebruiken en welke effecten dat kan hebben. Tevens is onbekend of mogelijk ongewenste effecten kunnen optreden. In dit proefschrift is middels verschillende onderzoeksmethoden de rol van een pro Justitia-rapportage in beslissingen over bewijs en straf onderzocht. Experimentele vignetstudies onder studenten lieten zien dat een pro Justitia-rapportage onbedoeld kan leiden tot meer veroordelingen. De mate waarin een verdachte meewerkt met het onderzoek en het type stoornis dat wordt vastgesteld zijn van belang bij de straftoemeting. Focusgroepen met strafrechters wezen uit dat zij het ongewenste gebruik van een rapportage niet herkenden, maar het ook niet konden uitsluiten. Voor beslissingen over een tbs-maatregel was advies over recidiverisico het belangrijkst. Bij beslissingen over gevangenisstraf bleek de mate van toerekeningsvatbaarheid van belang. Dit proefschrift biedt een eerste inzicht in de complexe rol van pro Justitia-rapportages in rechterlijke beslissingen, maar toont vooral aan dat meer onderzoek noodzakelijk is.