Geschiedenis zit 'm in het verlangen naar geweren en flatscreens
Geschiedenis kan gevonden worden in gebruiksvoorwerpen en in interviews met gewone burgers. ‘Een antropologische benadering werkt beter bij de reconstructie van het alledaagse leven’, meent historicus Jan-Bart Gewald. Oratie 6 juni.
Boeren en pompbediendes
Gewald onderzoekt de sociale geschiedenis van Zuidelijk Afrika. Vooral het alledaagse leven fascineert hem. Interviews met gewone burgers zoals boeren en pompbediendes vormen dikwijls zijn vertrekpunt voor onderzoek; een methode die voor ontdekkingen en nieuwe inzichten zorgt. ‘Veel historici baseren zich alleen op geschreven documenten, maar een antropologische benadering werkt beter als je het alledaagse leven wilt reconstrueren.’
Soep van botten
Gewald voerde gesprekken met nazaten van de Herero, een volk uit Namibië, die vertelden dat Duitse kolonisten hun voorouders vermoordden en soep kookten van hun botten. Een ogenschijnlijk bizar verhaal waardoor hij op onderzoek ging in de archieven van het Duits koloniaal regime. Deze bevestigden de systematische genocide in de periode 1904 - 1908 en dat kolonisten medische preparaten maakten van gekookte botten van de Herero.
Gevolgen koloniaal geweld
Gewald: ‘Onder Afrikanisten zijn deze koloniale kampen wel bekend, maar daarbuiten zijn maar weinigen op de hoogte van de systematische vernietiging van mensen die de Duitsers al begin 20e eeuw in Afrika toepasten.’ Koloniaal geweld en de gevolgen daarvan is de komende jaren een van zijn belangrijkste onderzoeksthema’s. ‘Hiervoor kijk ik over de grenzen van mijn eigen vakgebied en wil ik samenwerken met psychologen en genetici om de gevolgen op de lange termijn te achterhalen.’
Geweren en bijbels
Rode draad in Gewalds onderzoek is de beweging van mensen en goederen die door Zuidelijk Afrika trok en de impact die dat had. Sinds de ontdekking van diamanten kampte Zuid-Afrika met een groot arbeidstekort. Uit alle delen van Zuidelijk Afrika werden mensen aangetrokken om in de mijnen te werken. Die migrantenarbeiders brachten op hun terugweg goederen als geweren en confectiekleding mee, maar ook de Bijbel en nieuwe ideeën. 'De trek van deze arbeidsmigranten veranderde definitief de plaatselijke gewoonten en gebruiken', aldus Gewald.
Geen lemen hutten
De historicus, die tot zijn 23e in Zuidelijk Afrika heeft gewoond, stoort zich aan het archaïsche beeld dat nog altijd bestaat van Afrika: alsof bewoners nog in lemen hutten wonen en een eenvoudig leven leiden op het platte land. Dat is al lang niet meer zo, benadrukt Gewald. De meerderheid van de bewoners woont in steden en hecht aan consumptiegoederen zoals flatscreens en mobiele telefoons. ‘Overal in Afrika ambiëren jonge Afrikaanse mannen, ongeacht het ras, dezelfde auto’s, kleding en accessoires. Inzicht in de materiële cultuur - waarnaar mensen verlangen en wat voorwerpen betekenen voor hun identiteit - biedt een beter begrip van Afrika dan als je alleen de politieke geschiedenis zou onderzoeken.’
Oratie Prof.dr. J.B. Gewald 6 juni - Geschiedenis van Zuidelijk Afrika
(2 juni 2014 - LvP)