Helpen placebo's tegen jeuk?
Als een pilletje zonder werkzame stofjes toch helpt, dan heet zo'n positieve verwachting een placebo-effect. Een negatieve verwachting heet een nocebo-effect. Beide zijn te sturen met verbale suggesties en conditionering. Deze combineren is volgens de onderzoeksgroep van Andrea Evers de meest veelbelovende aanpak bij jeuk.
Placebo- en nocebo-effecten
Postdoc Antoinette van Laarhoven en promovenda Danielle Bartels
Placebo-effecten spelen een belangrijke rol bij tal van aandoeningen in de medische praktijk. Zo kan een positieve verwachting alleen al de werking van een behandeling beïnvloeden. Het onderzoek naar placebo-effecten heeft de laatste jaren een grote vlucht genomen. Er is steeds meer bekend over dit effect bij een groot aantal lichamelijke aandoeningen. Andersom kan ook een negatieve verwachting een rol spelen voor de uitkomst van de behandeling. Dit zogenaamde nocebo-effect kan het effect verminderen
Mechanismen bij jeuk en pijn onderzoeken
Placebo- en nocebo-effecten berusten op leermechanismen. Zo kan je verwachtingen sturen met verbale suggesties als: ‘deze pil werkt bij veel mensen’. Ook conditionering treedt op, waarbij de pijn al vermindert bij het zien van pijnstillend middel. Pijnbeleving is een van de bekende onderzoeksgebieden. Over de effecten bij jeuk is veel minder bekend. De onderzoeksgroep van Andrea Evers tracht meer zicht te krijgen op de mechanismen die spelen bij lichamelijke klachten als jeuk. Daarvoor heeft Evers enkele jaren geleden van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) een Vidi-subsidie ontvangen.
Combinatie van verbale suggesties en conditionering effectief
Promovenda Danielle Bartels vergelijkt in haar onderzoek de beide leermechanismen, verbale suggesties en conditionering bij jeukprikkels. Uit de resultaten blijkt dat vooral de combinatie van een verbale suggestie en conditionering effectief is voor nocebo- en placebo-effecten. Dat sluit aan op eerdere bevindingen bij pijn. De combinatie van beide leermethoden om positieve en negatieve verwachtingen te sturen lijkt ook de meest veelbelovende voor placebo- en nocebo-effecten bij jeuk.
Nocebo-effecten bij jeuk
In promotieonderzoek van Antoinette van Laarhoven heeft de onderzoekgroep al eerder laten zien dat bij jeuk vooral nocebo-effecten relatief eenvoudig gestuurd kunnen worden door een verbale suggestie. Proefpersonen die in een laboratoriumsetting te horen krijgen dat een prikkel bij 95% van de proefpersonen jeuk oproept reageren op alle prikkels met meer jeuk dan proefpersonen die te horen krijgen dat een prikkel maar bij 5% van de proefpersonen jeuk oproept. Dat was het eerste duidelijke bewijs dat nocebo-effecten ook bij jeuk een rol spelen.
Vervolgonderzoek moet uitwijzen of deze effecten ook weer te veranderen zijn. Dit is belangrijk voor de klinische praktijk met onbedoelde nocebo- effecten, bijvoorbeeld bij toelichting van risico’s over bijwerkingen aan patiënten die overmatig bang zijn voor bijwerkingen van hun medicijnen. Evers heeft recent een ERC-Consolidator Grant toegewezen gekregen. Met deze Europese subsidie zal ze onderzoek doen naar conditionering van het immuunsysteem en het hormoonstelsel.
(16 april 2014/ MvG)