Rijk aan de rand van de wereld
De Leidse historici Piet Emmer en Jos Gommans nemen de geschiedenis van Nederland overzee (1600-1800) onder de loep. Emmer: ‘Voor vrijwel alle koloniale machten blijkt het overzeese rijk op den duur een economische rem te zijn geworden.’
De VOC
Welke impact heeft de Nederlandse expansie overzee in de zeventiende en achttiende eeuw op de economische vernieuwing van Nederland? Over de rol van de VOC concludeert Piet Emmer, emeritus-hoogleraar in de geschiedenis van de Europese expansie: ‘In de achttiende eeuw heeft de VOC de relatieve achteruitgang van de Nederlandse economie gedempt, maar zij heeft niet bijgedragen aan de modernisering van de Nederlandse volkshuishouding. Er zou zelfs reden kunnen zijn om te veronderstellen dat Nederland eerder de bakens had verzet en zich eerder had ingespannen om in Europa weer mee te komen als de VOC al rond 1700 had opgehouden te bestaan. Dan waren er meer kapitaal en arbeid beschikbaar geweest voor nieuwe activiteiten.’
Atlantische handel
Emmer over de Atlantische handel: 'De handel en productie in het Atlantische gebied mogen dan in Nederland geen doorbraak naar een moderne economie hebben bewerkstelligd, deze activiteiten waren wel in staat om in bepaalde steden en in bepaalde takken van nijverheid relatief veel inkomen te genereren. Voor vrijwel alle koloniale machten blijkt het overzeese rijk op den duur een economische rem te zijn geworden. En naast die economische schade komt daar volgens de normen van vandaag nog de humanitaire schade bij, want de geschiedenis van de Europese expansie zat vol met geweld, dwang en discriminatie.’
Overzichtwerk
De Leidse hoogleraren Piet Emmer en Jos Gommans tekenen voor dit vlot geschreven overzichtswerk.
In een vergeten uithoek van het Euraziatische continent weten de Nederlanden zich in de zeventiende eeuw op te werpen als centrum van de wereldzeeën. Vanuit deze ontluikende metropool verspreiden zich tienduizenden Europeanen naar Azië, Afrika en Amerika. Door de wisselwerking met andere beschavingen ontstaat in Nederland een nieuwe, vroegmoderne samenleving. Als in een microkosmos vergapen de tijdgenoten zich aan de veelheid van goederen en ideeën die uit alle windrichtingen op Nederlandse markten en in bibliotheken, tuinen en collecties wordt verzameld.
In grote delen van Azië blijven de Nederlanders een exotisch randverschijnsel van de grote imperia. Alleen op de tropische eilanden van Ceylon, Java en de Molukken ontwikkelen ze zich van perifere zeenomaden tot koloniale landmagnaten. Daar ontstaan, net als in de Nieuwe Wereld, multiculturele samenlevingen waar religieuze tolerantie en wetenschappelijke nieuwsgierigheid wonderwel samengaan met rigoureuze politieke en economische exploitatie van slavenhandel en slavernij. Deze vroege interculturele wisselwerking biedt een uniek Nederlands venster op het ook nu nog zo actuele verschijnsel van de globalisering. Rijk aan de rand van de wereld schetst op een verrassende wijze hoe de Nederlanders de wereld gestalte hebben gegeven - en de wereld de Nederlanders.
Rijk aan de rand van de wereld. Geschiedenis van Nederland overzee 1600-1800
544 pagina's
ISBN 9789035133457
prijs € 29,29
Uitgeverij Prometheus Bert Bakker 2012