Grote Europese subsidie voor onderzoek naar Indianentalen
Willem Adelaar, Leids hoogleraar Talen en Culturen van Indiaans Amerika, krijgt een Europese subsidie (ERC Advanced Grant) voor onderzoek naar de relaties tussen Midden-Amerikaanse en Zuid-Amerikaanse Indianentalen. Daarmee wil hij orde scheppen in de enorme taaldiversiteit in het gebied en licht werpen op de bevolkingsgeschiedenis van Amerika.
IJskap
De vroegste bevolkingsgeschiedenis van de beide subcontinenten van Amerika is nog grotendeels een raadsel. Het scenario dat Amerika pas bevolkt is geraakt toen 12.000 jaar geleden mensen vanuit Alaska een passage in een Canadese ijskap doortrokken en vervolgens over land koers zetten naar het zuiden, is inmiddels achterhaald door nieuwe wetenschappelijke inzichten.
Gereedschappen
De hypothese is nu: Amerika is niet uitsluitend via de ijskap over land, maar ook langs de westkust via de zee bevolkt. En waarschijnlijk gebeurde dit ook eerder dan 12.000 jaar geleden. Op eilanden langs de Californische kust, en in Oregon en Texas, zijn gereedschappen gevonden die wijzen op eerdere menselijke bewoning. De oudst bekende nederzetting in het zuiden van Chili dateert al van 12.000 jaar geleden.
Puzzel
Onderzoek naar de verwantschap en de contacten tussen talen kan licht werpen op de chronologie en de routes van de verspreiding van de bevolking van Noord-, via Midden- naar Zuid-Amerika. Dat is een hele puzzel, want de diversiteit aan taalfamilies, taalgroepen en geïsoleerde talen is op de beide subcontinenten enorm.
Bewijsmateriaal
Vooral de talen van de Andes (Peru, Bolivia, Ecuador) vormen een uitdaging voor taalkundigen. Die vertonen onderling nauwelijks genetische verwantschap. Maar die genetische relaties zijn er misschien wel met talen in noordelijker gebieden, zoals Mexico. Als dat zo is, zou dat belangrijk bewijsmateriaal zijn in het onderzoek naar de verspreidingsgeschiedenis van de bevolking.
Familieverbanden
Adelaar gaat nu met zijn nieuwe onderzoeksgroep paren van talen of taalfamilies vergelijken die nooit eerder systematisch met elkaar in verband zijn gebracht: steeds een taal of taalfamilie uit Midden-Amerika (Mexico en het Caraibisch gebied) en een uit het gebied van de Andes (Ecuador, Peru en Bolivia). Zo proberen ze genetische verwantschap aan te tonen tussen de talen uit deze verafgelegen gebieden.
Handelsrelaties
Ook gaan ze op zoek naar overeenkomsten die zijn ontstaan door intensief taalcontact. Historisch en archeologisch onderzoek wijst op handelsrelaties en technologische uitwisseling tussen Midden-Amerika en de kust van Zuid-Amerika (zoals de verspreiding van metallurgische technieken). De onderzoekers gaan kijken of dergelijke contacten ook in de lokale talen zijn terug te vinden.
Beperkt
Eigenlijk is het vreemd dat taalkundigen zich nog zo weinig met dit migratievraagstuk hebben bemoeid, vindt Adelaar. Dat komt volgens hem waarschijnlijk doordat historisch taalkundigen zich vaak hebben beperkt tot één gebied. Adelaar is de persoon bij uitstek om dit onderzoek te leiden omdat hij zowel de talen van de Andes en de Amazone als de talen van Midden-Amerika goed kent. Het project zal samen met Søren Wichmann van het Max Planck Instituut voor Evolutionaire Antropologie in Leipzig worden uitgevoerd. Wichmann is gespecialiseerd in de Midden-Amerikaanse talen en daarnaast vertrouwd met kwantitatieve methoden van historisch taalonderzoek.
Language Diversity in the World is een van de profielgebieden van de Universiteit Leiden.
Advanced Investigator Grant
Adelaar krijgt een Advanced Investigator Grant van de European Research Council (ERC). Die gaat naar wetenschappers die hun sporen met excellent onderzoek hebben verdiend. In november ontving ook Leids archeoloog Maarten Jansen deze prestigieuze subsidie voor zijn onderzoek naar de kalenders van Azteken, Mixteken, Maya’s en andere inheemse volkeren in Midden-Amerika. Afgezien van deze onderzoekers van Indiaanse culturen kregen tot nu toe alleen - negen - Leidse bèta’s hem.