Kunst en wetenschap, gaan die twee samen?
Aan de Academie der Kunsten van de Universiteit Leiden promoveren kunstenaars, zoals een componist, een beeldend kunstenaar en een barokfluitist. Henk Borgdorff heeft het fenomeen van promoties in de Kunsten bestudeerd. Borgdorff: ‘Artistiek onderzoek in alle kunstdisciplines is wereldwijd booming business’. Promotie 24 april 2012.
Nieuw veld van onderzoek
Het proefschrift van Borgdorff brengt een nieuw veld van onderzoek in kaart dat verschillende vormen van kennis combineert: kennis die wordt opgedaan en verkend door middel van de reguliere wetenschap en kennis die wordt opgedaan en verkend door middel van kunst. Voor de tweede vorm van kennis zijn er nog weinig standaarden ontwikkeld aan de hand waarvan je dat type kennis kunt waarderen. Borgdorff heeft artikelen gepubliceerd in heel Europa. Hij wil grip krijgen op artistiek onderzoek en hoe dat zich verhoudt tot onderzoek in bijvoorbeeld de Geesteswetenschappen, Sociale Wetenschappen en Natuurwetenschappen. Hij spits zich toe op de criteria voor de beoordeling van artistiek onderzoek.
Hoe beoordelen we kwaliteit?
Kunst is uit de aard der zaak open. Kennis over kunst is daardoor niet op voorhand gedefinieerd en blijft 'open'. Er is nooit een eenduidige en afsluitende conclusie. Toch kan artistiek onderzoek beoordeeld worden, en wel aan de hand van de criteria:
1. de intentie een wetenschappelijk proces aan te gaan
2. originaliteit
3. bijdrage aan kennis en begrip
4. probleemstelling
5. de context van het onderzoek
6. de gebruikte onderzoeksmethode in termen van bijvoorbeeld controleerbaarheid en '
intersubjectiviteit'
7. de documentatie en verspreiding van de bevindingen
Elk van deze beoordelingscriteria kan anders uitpakken per project en per kunstwerk. In ieder geval zijn deze factoren in onderlinge samenhang van belang en ze maken beoordeling van kunst in de vorm van onderzoek mogelijk.
Snijvlak van wetenschap en kunst
‘Peer reviews’ dragen bij aan de beoordeling van de kwaliteit van onderzoek. Borgdorff sluit zijn onderzoek af met een casestudy van het Journal for Artistic Research (JAR). Het peer-reviewed online tijdschrift JAR is open access en biedt ruimte aan alle kunstenaars die hun werk willen publiceren als onderzoek. De doelgroepen zijn de academische wereld en de kunstwereld. ‘Een expositie door een kunstenaar van artistiek onderzoek in JAR is academisch van belang’, stelt Borgdorff, ‘omdat de kunstenaar met een multimediacollage bijdraagt aan onze kennis en ons begrip van de wereld waarin we leven.’ Borgdorff spreekt van een enhanced publication, een verrijkte publicatie, waarbij tekst net zo belangrijk is als beeld en video- en geluidsfragmenten.
Stelling bij het proefschrift van Henk Borgdorff
Omdat artistiek onderzoek zowel verwantschap kan hebben met geesteswetenschappelijk onderzoek als met maatschappij- en gedragswetenschappelijk onderzoek en technisch onderzoek moet de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek, zoals ook de Zweedse Onderzoeksraad heeft gedaan, een eigen gebied, instituut of regieorgaan, naast de bestaande gebieden, instituten en regieorganen, voor het onderzoek in de kunsten inrichten.
Borgdorff heeft aan de Universiteit Leiden, Academie der Kunsten meegewerkt aan de totstandkoming van promotietrajecten voor kunstenaars. Sinds 2010 is hij lector Onderzoek in de kunsten aan de Hogeschool der Kunsten in Den Haag, en voor vijf jaar benoemd tot gasthoogleraar Esthetica aan de Universiteit van Göteborg (Zweden).
Promotie Henk Borgdorff
dinsdag 24 april 2012, 16.15 uur
'The Conflict of the Faculties. Perspectives on Artistic Research and Academia'
Geesteswetenschappen
Promotoren: Prof.dr. Kitty Zijlmans, prof. Frans de Ruiter
Een Engelstalige handelseditie verschijnt op de dag van de promotie bij de
Leiden University Press (LUP)