Brieven geven een nieuwe kijk op Elizabeth Stuart, eerste koningin in de Nederlandse Republiek
‘Van achter haar schrijftafel nam ze het initiatief voor ambassadeursbijeenkomsten en internationale verdragen, en beïnvloedde diplomatieke betrekkingen, belegeringen en schermutselingen in een door oorlog verscheurd vroeg-modern Europa.’ Zo wordt de Koningin van Bohemen door letterkundige Nadine Akkerman omschreven in haar nieuwe boek over Elizabeth Stuart, Koningin van Bohemen.
‘Veroordeeld tot een leven met zware verplichtingen’
Akkerman, onderzoeker bij het Instituut voor Culturele Disciplines, baseert haar serie over Elisabeth Stuart op de uitgebreide correspondentie die Stuart met vele invloedrijke personen in Europa voerde. Het tweede deel, The correspondence of Elizabeth Stuart, Queen of Bohemia, Volume II (1632-1642), beslaat de tijd dat Stuart weduwe werd en daardoor de rol van staatshoofd van Bohemen van haar echtgenoot in de schoot geworpen kreeg. ‘Elizabeth stond bekend als de lichtzinnige en extravagante gemalin van koning Frederick V’, vertelt Akkerman. ‘Wat mij het meest heeft getroffen, is dat de brieven een compleet ander beeld geven. Na de dood van haar man, Frederick V, keurvorst van de Palts en koning van Bohemen, was Elizabeth genoodzaakt de rol van de koning over te nemen, en de strijd aan te gaan om het verloren terrein van de Palts terug te winnen. Het was geen rol die zij uit eigen beweging zou hebben gekozen. Dit blijkt uit een in november 1632 geschreven brief aan een voormalige hofdame, Lady Broughton. Elizabeth schrijft dat zij voortaan veroordeeld is tot een leven met zware verplichtingen: ‘Wie zou ooit hebben gedacht dat ik staatshoofd zou worden, een rol die ik altijd het meest heb verafschuwd.’
Openhartig en vastberaden
Ondanks dat de brieven in de periode 1632 – 1642 voornamelijk staatsaangelegenheden bevatten, komt Elizabeths openhartigheid naar voren. In haar persoonlijke adresseringen, drijft ze soms de spot met anderen. In een brief aan James Hay, Eerste graaf van Carlisle noemt ze hem ‘een lelijke kamelenkop’ en ambassadeur Sir Henry Vane beschrijft ze als een ‘eerlijke vette idioot’. Haar betrokkenheid bij haar politieke rol blijkt als zij het over haar zoon en oogappel Rupert heeft, die door de vijand gevangen is genomen. ‘Ik zie hem liever dood, dan in handen van de vijand.’ Hiermee geeft Elizabeth te kennen dat zij bang is dat haar zoon zal worden overgehaald om zich tot het katholieke geloof te bekeren en de vijandelijke troepen te gaan versterken.
Militair, politiek en diplomatiek belang
Akkerman legt verder uit: ‘Elizabeths correspondentie stelt ons in staat de gebeurtenissen in het vroeg-moderne Europa in een breder perspectief te zien. Ze had persoonlijk contact met alle belangrijke actoren in die periode en correspondeerde met hen over onderwerpen van militair, politiek en diplomatiek belang. Al deze personen en de onderwerpen die zij bespraken komen in haar brieven naar voren!’
Zeven verschillende cijfercodes
Treffend in dit werk is de hoeveelheid informatie die Akkerman verzamelde: 1224 pagina’s, 622 brieven, van Elizabeth en aan haar gericht. Bijeengebracht uit 47 verschillende bronnen, waarvan het grootste deel niet eerder werd gepubliceerd. Het boek bevat niet alleen transcripties van handgeschreven brieven, maar ook correspondentie in zeven verschillende cijfercodes, allemaal tijdens dit onderzoek voor de eerste keer ontcijferd. Dezelfde codes werden in die periode gebruikt door ambassadeurs, diplomaten en politici. Zo zijn Akkermans ontdekkingen ook van onschatbare waarde voor andere onderzoekers van het vroeg-moderne Europa. Bijvoorbeeld om de brievenverzamelingen van Balthazar Gerbier, kunstmakelaar van de schilder Peter Paul Rubens te ontcijferen.
The Correspondence of Elizabeth Stuart Queen of Bohemia
Volume II 1632-1642
Auteur: Nadine Akkerman
Uitgever: Oxford University Press
ISBN: 978-0-19-995108-8
(20 september 2011)