‘In Azië ben je allereerst Chinees of Indiër’
‘De verschillen met Azië worden vaak sterk benadrukt, terwijl er zo veel overeenkomsten zijn, op allerlei niveaus. Ouders in Azië vragen zich net zo goed af naar welke school ze hun kind moeten doen’, zegt prof.dr. Frank Pieke, hoogleraar Modern China. Op 9 september vindt de openingsconferentie plaats van het Leidse multidisciplinaire onderzoeksgebied Asian Modernities and Traditions.
Aziatische traditie als houvast
Keynote speaker op de conferentie is prof. Prasenjit Duara, directeur van het Asia Research Institute van Singapore National University. De intrigerende titel van zijn lezing luidt Sustainability and the Crisis of Transcendence: The View from Asia. Pieke: ‘Duara’s lezing gaat over het gebrek aan religiositeit en de betekenis daarvan voor de wereldwijde omgang met elkaar. Hij zal betogen dat de Aziatische traditie houvast biedt om deze planeet op een verantwoorde en diepere manier in gezamenlijkheid te bewonen.’
Bijdragen vanuit zes wetenschapsgebieden
‘Asian Modernities en Traditions’ is een van de grote onderzoeksthema’s waar de Universiteit Leiden zich mee profileert. Zes wetenschapsgebieden leveren een bijdrage, van rechtsgeleerdheid tot geschiedenis, van antropologie tot politicologie. Dat is niet zo gek natuurlijk, gezien de Leidse traditie in oosterse talen, religies en rechtssystemen. De laatste twee jaar is het accent meer op het Azië van nu komen te liggen en vervolgens is daar flink in geïnvesteerd.
Azië moet meer ‘mainstream’ worden
Azië moet steeds normaler worden op de universiteit’, zegt Pieke. ‘In de VS en Engeland is de studie van Azië veel meer
mainstream dan in Nederland en andere landen op het Europese continent.’
Met een record aantal benoemingen in één jaar op het gebied van het moderne Zuid- Zuidoost-, en Oost-Azië in het Leids Instituut voor Regiostudies moet dat geen probleem zijn. Naast Pieke als hoogleraar Modern China werd Peter Ho aangesteld als hoogleraar Chinese economie en ontwikkeling en David Henley als hoogleraar Modern Indonesië. Nira Wickramasinghe werd benoemd op de leerstoel
Modern South Asian Studies en Remco Breuker tot hoogleraar Koreastudies.
Altijd over economieën
Azië is veel in het nieuws maar bijna altijd gaat het over de grote opkomende economieën – China en India - die het westen angst in lijken te boezemen. Ook omdat ze de bijbehorende macht aan het opeisen zijn. Pieke: ‘Is dat oneerlijk, of onrechtvaardig? Mij lijkt van niet. Maar belangrijker nog: maakt het eigenlijk wat uit? Gaat het met het westen slechter als het met China en India beter gaat? Misschien juist niet, misschien gaat het ons dan ook wel beter. Dat we onze vrijheden zouden verliezen is mijns inziens alleen maar retoriek.’
Oude angst voor oprukkende horden
‘Het is waar dat de Chinese autoriteiten zich weinig gelegen laten aan liberale waarden. Maar ik denk dat de grondslag van onze angst eerder een eeuwenoude, diepgegronde angst is voor oprukkende horden Turken ten tijde van het Ottomaanse Rijk en, daarvoor, de Mongolen. Dat het angst is voor het vreemde.
De verschillen met de Oriënt worden vaak benadrukt, terwijl er zoveel overeenkomsten zijn, op allerlei niveaus. Ouders in Azië vragen zich net zo goed af welke school ze hun kind moeten doen. De vragen rond stijgende werkloosheid zijn hetzelfde, evenals als die rond immigratie. Als we ons nu eens op die gemeenschappelijkheid richten… Dat zou hoop voor de toekomst geven.’
Sterker nationalistisch besef
‘Lastig is dat het concept van naties na de dekolonisatie ook in Azië wortel geschoten heeft maar nog veel sterker leeft dan hier in het westen. In Azië is het heel erg belangrijk dat je allereerst Chinees of Indiër bent. En naties zijn eerst en vooral concurrenten van elkaar, ook die notie is Azië sterker ontwikkeld dan in het westen. Wij voelen dat ook zo, alleen misschien wat minder extreem.'
Hoop
‘Overigens is er wel een enorm verschil tussen China en India. India werd na de vreedzame dekolonisatie een democratisch en tolerant land. Het kent een grote culturele diversiteit. Een mooi bewijs dat die combinatie niet tot conflicten hoeft te leiden. Dat je niet met elkaar omgaat wil niet zeggen dat je elkaar afwijst of naar het leven staat.’
‘In China leidde het verzet tegen de krijgsheren door nationalisten en communisten uiteindelijk onder de communist Mao Zedong tot een repressief regime. Sinds de jaren zeventig is de welvaart door marktliberalisatie enorm toegenomen en de laatste jaren krijgt de bevolking ook iets meer vrijheden.’
Het geheim van India
‘Een goed bewaard geheim waar buiten India weinig aandacht voor bestaat, is dat op 20 tot 25% van het Indiaas grondgebied een situatie heerst die vergelijkbaar is met die in China in het eerste kwart van de vorige eeuw. Op het Indiase platteland is er nog veel onderdrukking door landeigenaren. Daar is verzet tegen van lokale communisten die vaak een pact zijn aangegaan met lokale bandieten. Een dergelijke situatie hoeft overigens niet per se negatief uit te pakken voor de plaatselijke bevolking. Maar het bevoegde gezag staat er buiten spel. Er wordt in New Delhi veel over gepraat, maar men weet niet hoe het op te lossen. Een interessante vraag is waarom de loop van de geschiedenis in India zo anders is dan in China, waar het socialistisch/communistisch verzet tegen de krijgsheren zich als een olievlek verspreidde. Dat had in India ook kunnen gebeuren. Hier ligt een onderzoeksgebied braak.’
(6 september 2011/Corine Hendriks)