Universiteit Leiden

nl en
Palestijnen inspecteren het puin van een school na een bombardement in Jabalia in het noorden van Gaza, 12 mei 2025 

Hoe kan de humanitaire ramp in Gaza stoppen?

Hongersnood, bombardementen op burgers en een bijna volledige verwoesting van Gaza. De wereld kijkt toe hoe een humanitaire ramp zich voltrekt. Waarom konden onze internationale organisaties dit niet voorkomen? Een interview met hoogleraar Jan Aart Scholte, expert in globalisering en mondiale democratie.

Hoe kijkt u naar de humanitaire situatie in Gaza?

‘Die is natuurlijk rampzalig en uitermate zorgwekkend. Het is ook een kunstmatige ramp, veroorzaakt door oorlog en blokkades. Wat je ook mag vinden van de verschillende standpunten in het conflict, zulk humanitair lijden mag niet gebeuren. Daarom is het te betreuren dat de wereld tot recentelijk grotendeels passief bleef toekijken. Natuurlijk is het vraagstuk Israël-Palestina een bijzonder gevoelig onderwerp. Dat zien we ook binnen onze universiteit. Maar we kunnen moeilijke discussies niet vermijden en moeten er dringende prioriteit aan geven.’

Waarom lukt het tot nu toe niet met internationaal recht de humanitaire ramp te stoppen*?

*Het Internationaal Gerechtshof droeg Israël op humanitaire hulp te faciliteren en het Internationaal Strafhof vaardigde arrestatiebevelen uit tegen premier Netanyahu, defensieminister Gallant en de inmiddels omgekomen Hamas-leider Deif.

‘Internationaal recht en internationale organisaties zoals de Verenigde Naties dragen aanzienlijk bij aan een vreedzame wereldorde, maar ze kunnen het niet alleen. Hun capaciteit, effectiviteit en legitimiteit zijn naar verhouding beperkt. Ze hebben een kleine staf, ontoereikend budget en geen eigen strijdkrachten. Daarnaast remt het vetorecht van grote mogendheden in de VN-Veiligheidsraad de besluitvorming. In het geval Israël-Palestina gaat het om enorme historische trauma’s aan alle kanten en zijn er voor alle betrokkenen diepe banden met het territorium. Al tachtig jaar is er een gewelddadige aanpak van het conflict en een internationale stroom van geld en wapens blijven het conflict en de oorlog voeden. De rol van internationaal recht en de invloed van internationale organisaties zijn onvoldoende om die krachtige aanmoedigingen tot oorlog te keren.’

Wat moet er volgens u nu gebeuren?

‘Er zijn verschillende soorten druk nodig: diplomatiek, economisch, financieel, militair, cultureel en wetenschappelijk. Blijkbaar moet die druk diepingrijpend zijn om de huidige regering van Israël te bewegen voldoende humanitaire hulp en serieuze vredesonderhandelingen toe te laten. De druk moet natuurlijk ook vanuit de binnenlandse Israëlische politiek en samenleving komen. Maar dat blijkt lang niet genoeg te zijn, dus is er ook aanzienlijke buitenlandse pressie nodig op de regering Netanyahu. Deze dient vooral uit het Westen te komen, want die landen leveren steun aan Israël. Druk van andere werelddelen is symbolisch belangrijk, maar heeft minder materiële impact. Door het huidige standpunt van de Amerikaanse regering wordt Europa, inclusief Nederland, meer doorslaggevend.’

Hoe ziet u de rol van universiteiten?

‘De universiteit is een belangrijk en invloedrijk deel van de samenleving in Nederland en Europa. Wat wij doen en niet doen zegt veel over de waarden die in onze gemeenschap leven. De universiteit kan naar mijn mening op passende en gewenste momenten bijdragen aan internationale druk voor vrede en recht. Zulke druk hebben Nederlandse universiteiten terecht uitgeoefend door het verbreken van institutionele banden met Russische universiteiten na de grootschalige invasie van Oekraïne. En recentelijk heeft onze Universiteit Leiden ook bemoedigende steun uitgesproken voor academische collega’s onder druk in de VS.

‘Gezien de afschuwelijke provocatie van Hamas is de oorspronkelijke reactie op de Israëlische invasie van Gaza meer terughoudend geweest. Maar sindsdien zien we een van de ernstigste humanitaire situaties op aarde en een volledige verwoesting van de academische sector in Gaza. Dan moeten we als universiteit onze relatie tot het Israëlische-Palestijnse conflict serieus aanpakken. Zoals eerder benadrukt is het voor velen een zeer gevoelig onderwerp en moet het met alle mogelijke zorg en wederzijds respect behandeld worden. Maar vermijden van gesprek en uitstel van actie zijn de erfenis van Cleveringa niet waardig.’

Bannerfoto: Palestijnen inspecteren het puin van een school na een bombardement in Jabalia in het noorden van Gaza, 12 mei 2025 

De oorlog in Israël en Palestina zorgt al ruim anderhalf jaar voor zorgen en onrust binnen de academische wereld. De Universiteit Leiden heeft een speciale commissie ingesteld die advies zal uitbrengen over internationale samenwerkingen, zoals met universiteiten in Israël. In afwachting van dat advies zijn in mei 2024 uitwisselingsprogramma’s met twee Israëlische universiteiten on hold gezet. De universiteit organiseert binnenkort een discussiebijeenkomst over Israël-Palestina met diverse experts, bedoeld voor alle medewerkers en studenten. Meer informatie over deze bijeenkomst volgt nog.

Deze website maakt gebruik van cookies.  Meer informatie.