Bestuur in beweging: hoe combineer je koersvastheid met responsiviteit?
Terugblik introductielezing
Het Nederlandse poldermodel bood jarenlang stabiliteit en bestuurlijke rust, maar is het nog bestand tegen de dynamiek van vandaag of is het ‘te star’?
Leiderschapskeuzes en de invloed op de samenleving
De wereld verandert snel door globalisering, klimaatuitdagingen en politieke fragmentatie. Bestuurders moeten laveren tussen stabiliteit en flexibiliteit om effectief te blijven. Die complexe uitdaging staat centraal in de introductielezing ‘Bestuur en Advisering’ van Arco Timmermans.
De lezing opent met de Allegorie van goed en slecht bestuur van Ambrogio Lorenzetti. De beroemde muurschildering toont aan hoe leiderschap de samenleving beïnvloedt: goed bestuur brengt welvaart en stabiliteit, terwijl slecht bestuur leidt tot chaos en onzekerheid. Timmermans: ‘Het origineel hangt in het Palazzo Pubblico in Siena, maar ik heb ook een exemplaar op mijn kantoor.’ Effectief bestuur vraagt meer dan alleen consensus en compromissen; het vereist ook aanpassingsvermogen en strategisch inzicht. Timmermans: ‘Het traditionele poldermodel sluit niet langer aan op de bestuurlijke dynamiek van vandaag; het moet worden opgefrist.’
Balans tussen stabiliteit en flexibiliteit
Het traditionele poldermodel, waarin dialoog en consensus centraal staan, heeft Nederland veel gebracht. Toch staat dit model steeds vaker onder druk door snelle maatschappelijke veranderingen en complexe belangenafwegingen. Bestuurders moeten langetermijndoelen bewaken, terwijl ze flexibel inspelen op actuele ontwikkelingen. De uitdaging is koersvast te blijven zonder starheid. Timmermans licht toe: ‘Bestuurders moeten niet alleen koersvast zijn, maar ook responsief kunnen inspelen op veranderingen.’
De stikstofcrisis laat de spanning tussen wetenschappelijke noodzaak en conflicterende belangen van boeren, industrie en milieuorganisaties zien.
Ook de woningmarkt kent deze dynamiek: stijgende prijzen en een tekort aan nieuw aanbod botsen met strengere milieueisen, die zowel burgers als projectontwikkelaars voor uitdagingen stellen. Bestuurders moeten deze tegenstellingen overbruggen en beleid aanpassen zonder in politieke stilstand te vervallen.
Vertrouwen opbouwen en behouden
Goed bestuur draait natuurlijk om prestaties, maar dat begint bij het opbouwen en behouden van vertrouwen tussen burgers, stakeholders en bestuurders. Vertrouwen ontstaat wanneer bestuurders transparant en consistent communiceren en effectief omgaan met complexe belangen. Timmermans benadrukt: ‘Goed bestuur vereist zowel koersvastheid als responsiviteit. In een steeds complexer wordend krachtenveld is het een uitdaging voor bestuurders om deze balans te vinden.’ Goed bestuur is geen vanzelfsprekendheid; het vereist een veerkrachtig systeem en professionals die effectief kunnen opereren op de grens tussen de interne wereld van de overheid en de externe omgeving van burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Professionele vaardigheden voor bestuur en advisering moeten voortdurend worden getoetst en aangepast aan de veranderende samenleving.
Het openbaar bestuur onder druk
De vorming en uitvoering van beleid in Nederland worden steeds complexer en kwetsbaarder. Er komen steeds meer spelers, ze verschillen onderling sterk, duwen en trekken aan issues en prioriteiten. Het organisatorisch geheugen van de overheid staat onder druk door informatieproblemen en wisselingen van loopbaan en kortere zittingstermijnen van volksvertegenwoordigers en bestuurders. Beleid en wetgeving worden onder tijdsdruk gezet en er is minder ruimte voor het uitdenken van keuzes voordat ze worden gemaakt en uitgevoerd. Bestuurders moeten de complexiteit van de samenleving begrijpen om keuzes te kunnen maken die ook op de langere termijn werken.
De toekomst van strategisch bestuur
Strategisch bestuur vraagt om flexibiliteit zonder de kernprincipes van goed bestuur te verliezen. Dit vereist beleidsmakers die snel kunnen schakelen, maar ook oog houden voor de langetermijndoelen. Het poldermodel blijft waardevol, maar vraagt om een eigentijdse benadering waarin zowel stabiliteit als wendbaarheid centraal staan.
De rol van strategisch advies
Strategisch advies speelt een cruciale rol in effectief openbaar bestuur. Public affairs en stakeholdermanagement worden steeds belangrijker bij het beïnvloeden van beleid en het managen van relaties tussen overheid en maatschappelijke actoren. Professionals in de publieke sector moeten niet alleen betrouwbaar en standvastig zijn, maar ook flexibel genoeg om zich aan te passen aan de veranderende dynamiek van het politieke en maatschappelijke speelveld.
Public affairs is essentieel hierbij, omdat het beïnvloeden van beleid en de maatschappelijke positie en reputatie van spelers centraal staat. Dit zijn lobbyende partijen, idealisten, maatschappelijke pleitbezorgers en activisten en aan de ‘ontvangende kant’ van het openbaar bestuur zijn het politieke en ambtelijke beleidsmakers, uitvoerders en toezichthouders. Professionals in de publieke sector moeten betrouwbaar en koersvast zijn, maar ook kunnen inspelen op de complexe politieke en maatschappelijke dynamiek.
Impact maken in het publieke domein?
Bestuur en Advisering (MSc) biedt vaardigheden om strategisch te denken en kennis toe te passen op complexe bestuurlijke vraagstukken. Met praktijkgerichte analyses en casussen leer je effectief te navigeren in het veranderende krachtenveld van politiek en bestuur.
Meer informatie >>Deze lezing vond plaats tijdens de Universiteit Leiden Academy Week.