Zo versterken kunstmatige en menselijke intelligentie samen de democratie
beeld: Tara Winstead via Pexels
Hoe kan de gemeente Eindhoven het beste de opvang van asielzoekers regelen? Wat is het beste kiesstelsel voor de Tweede Kamer? Overheden vragen burgers regelmatig naar hun mening. Computerwetenschapper Michiel van der Meer verbeterde de methode voor burgerberaden. Hij promoveert op 26 maart.
Sinds 2006 raadpleegden overheden duizenden mensen. Over coronamaatregelen bijvoorbeeld of over een veilige, provinciale weg. In zijn promotieonderzoek laat computerwetenschapper Michiel van der Meer zien hoe mensen en kunstmatige intelligentie (AI) kunnen samenwerken om meer uit dit soort burgerberaden te halen.
‘AI helpt bij schaalvergroting: het kan veel meer tekst en argumenten verwerken dan mensen.’ Maar mensen zijn weer beter in het begrijpen van de context, legt Van der Meer uit. Door samenwerking tussen mens en AI kun je én meer meningen verwerken én de diversiteit van de gevonden argumenten blootleggen.’
Laat de samenvatting niet helemaal aan AI over
Momenteel loopt het Nationaal Burgerberaad Klimaat, waarin 175 Nederlanders een advies samenstellen voor het Kabinet. Van der Meer: ‘In zo’n beraad vinden gesprekken plaats waarbij een grote groep urenlang aan tafel zit. Na afloop maken ze een samenvatting die iedereen moet goedkeuren.’ Tegenwoordig kun je daarbij AI inschakelen. ‘Je stopt het hele transcript erin en de samenvatting rolt eruit.’
Van der Meer vindt het jammer dat er helemaal geen mensen betrokken zijn bij het samenvatten. ‘Juist in die fase gebeurt er nog heel veel sociaals en interpersoonlijks bij de groep. Je gaat elkaar beter begrijpen.’ Daarom ontwikkelde de promovendus hybride analysemethoden.
AI kan de meningen van tienduizenden deelnemers filteren…
De promovendus werkte binnen het zwaartekrachtprogramma Hybride Intelligentie, waarin zeven universiteiten samenwerken. Hij promoveert in Leiden, maar kreeg ook begeleiding van de TU Delft en de VU. Voor zijn onderzoek gebruikte hij onder meer de online volksraadplegingen van Populytics. Dit bedrijf, een spin-off van de TU Delft, laat duizenden mensen via een online platform op de stoel van een politiek bestuurder plaatsnemen. Zij mogen hun argumenten in hun eigen woorden opschrijven, waarna onderzoekers de meningen analyseren.
Vaak zijn gemeenten de opdrachtgever, maar in 2021 dachten maar liefst 30.000 Nederlanders via Populytics mee over het afschaffen van coronamaatregelen. Van der Meer: ‘Het lukte Populytics niet om al die 30.000 meningen te analyseren. Dat is typisch een klus voor AI.’
…Als het tenminste getraind is op het vinden van al die meningen
Huidige taalmodellen zoals ChatGPT kunnen deze taak niet goed uitvoeren. Die zijn vooral getraind op het zoeken naar een soort gemiddelde, de meest waarschijnlijke optie. ‘Ze missen daardoor vooral de zeldzamere argumenten. Die zijn belangrijk, want juist mensen met zeldzame argumenten voelen zich vaak niet gehoord.’ In een ideale democratie, en zéker bij een volksraadpleging, komen ook deze argumenten naar voren. ‘Je wilt dat elke deelnemer zich herkent in het rapport.’
In een ideale democratie komen ook de zeldzame argumenten naar voren
En mensen moeten die meningen in de juiste context plaatsen
Van der Meer ontwierp een hybride systeem waarin AI en mensen samenwerken om de diversiteit van meningen uit grote datasets te halen. ‘Het taalmodel in mijn systeem is anders dan bijvoorbeeld ChatGPT: het is speciaal getraind op meningen.’ Het taalmodel zocht in de coronaraadpleging van Populytics naar meningen die interessant waren om aan een mens voor te leggen. Vervolgens deelde een groep mensen alle meningen in in groepen. Van der Meer: ‘Ik vond tien clusters van argumenten die niet in het rapport staan. Maar mijn analyse miste er ook vijf! Het kan dus nog beter.’
Er moeten ook mensen langs deuren gaan
Kunnen we dan binnenkort met vrij weinig moeite grootschalige burgerberaden organiseren, waarbij iedereen zich gehoord voelt? ‘Ja, maar met een kanttekening’, zegt Van der Meers promotor Catholijn Jonker, hoogleraar Interactieve intelligentie in Delft en Leiden. ‘Als je inclusiviteit wilt, moeten er ook mensen meedoen die anders niet zouden meedoen. Zoals mensen die digitale vaardigheden missen, de taal niet spreken of een afkeer hebben van de overheid.’ Dat betekent dat er mensen met uitstekende sociale vaardigheden langs de deuren moeten gaan. Snel, makkelijk en goedkoop kan het dus niet. ‘Automatiseren moet nooit een doel op zichzelf zijn, je moet de juiste vormen van intelligentie combineren om de taak optimaal uit te voeren.’
Michiel van der Meer promoveert op 26 maart op het proefschrift Opinion Diversity through Hybrid Intelligence