In memoriam Arne van der Gen
Op 11 Januari 2025 is onze gewaardeerde collega en emeritus-hoogleraar Arne van der Gen overleden. Arne was van 1980 tot aan zijn pensioen in 2000 hoogleraar in de Organische Chemie, en was groot voorvechter van de integratie en harmonisatie van het Europese onderwijs in de chemie. Arne is 90 jaar geworden.
Arne was een begenadigd synthetisch organisch chemicus die chemische en biochemische processen combineerde in het ontwerpen van fundamenteel nieuwe transformaties en de synthese van nieuwe biologisch actieve verbindingen. Arne is in 1964 gepromoveerd aan de Universiteit van Amsterdam op zijn onderzoek aan de synthese van cholesterol derivaten. Na zijn promotie heeft hij zijn synthetische kennis en kunde verder uitgediept als post-doctoraal onderzoeker aan de University of Maine en aan Stanford University, om in 1967 leiding te gaan geven aan het synthetische onderzoekslaboratorium van de geur- en smaakstoffenfabrikant Quest International (het tegenwoordige Givaudan-Nederland in Naarden). In 1972 keerde Arne terug naar de academie en werd hij benoemd als Lector aan de Universiteit Leiden. In 1980 werd hij benoemd tot Hoogleraar in de Organische Chemie, een leerstoel die hij bekleedde tot aan zijn pensioen in 2000.
Arne heeft meer dan tweehonderd publicaties en acht octrooien op zijn naam staan, en is veelvuldig als promotor opgetreden. Hij bewerkte een breed palet aan onderwerpen in de organische chemie: biokatalyse, asymmetrische synthese, biochemische transformaties, metabolisme van medicijnen en van giftige verbindingen, onderwerpen waar hij graag over doceerde. Arne was een begenadigd en geliefd onderwijzer die uitblonk in het zeer zorgvuldig weergeven, met bord en krijtje (powerpoint bestond nog niet) van de meest complexe organische moleculen en chemische reacties. Sommige van de transformaties die Arne met zijn team uitvond worden nog steeds toegepast, binnen en buiten de Leidse Universiteit. Zijn werk aan de chemo-enzymatische synthese van chirale cyanohydrines is baanbrekend geweest, zowel conceptueel als praktisch. Met zijn gebruik van het uit amandelen afkomstige enzym hydroxynitrilase was Arne een pionier in het nu wijdverbreide veld van biokatalyse. De door hem en zijn team bereide chirale en enantiomeerzuivere cyanohydrines worden nog steeds gebruikt als uitgangsstof voor de bereiding van een veelheid aan biologisch actieve verbindingen.
Naast een uitmuntend organisch chemicus en bevlogen docent was Arne zeer begaan met de vormgeving van academisch onderwijs. In 1999 werd Arne geïnstalleerd als vertegenwoordiger namens de Leidse Universiteit van de ‘European Chemistry Thematic Network Association’, een positie die hij tot ver in zijn pensioentijd zou bekleden. Hij heeft leidinggegeven aan verschillende thematische commissies, met altijd de kwaliteit van onderwijs hoog in het vaandel, gekoppeld aan de wens om scheikundig onderwijs in Europa waar mogelijk te harmoniseren. Hij heeft mede aan de wieg gestaan van het ‘European Credit Transfer and Accumulation System’ (ECTS) dat vandaag de dag de gangbare praktijk is binnen de Europese Unie en waardoor studenten ingeschreven bij één (chemische) opleiding eenvoudig studiepunten bij andere opleidingen kunnen vergaren.
Na een rijke en bevlogen loopbaan als onderwijzer en onderzoeker heeft Arne de afgelopen jaren van zijn pensioen genoten. Hij deed dit, met zijn partner Hannedea, in zijn tweede huis in de Ardennen, alwaar hij ook gedurende zijn werkzame leven al graag kwam. Op 11 januari jongstleden is hij in zijn woonplaats Ny overleden. Het Leids Instituut voor Chemisch Onderzoek is Arne dankbaar voor zijn bijdragen aan de vorming van de Leidse chemie, zowel in onderwijs als onderzoek, en wenst zijn nabestaanden veel sterkte met het verwerken van dit verlies.