Ruim 300 middeleeuwse handschriften uit de Bibliotheca Vossiana nu beschikbaar in open access
De belangrijkste deelverzameling middeleeuwse handschriften uit de Bijzondere Collecties van de Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL), de Codices Vossiani Latini, is nu open access beschikbaar via Digital Collections. De 324 Latijnse handschriften vervaardigd in middeleeuws Europa (en 48 namiddeleeuwse manuscripten) waren onderdeel van de privébibliotheek van Isaac Vossius, die in 1690 is aangekocht door de Leidse universiteit.
Bibliotheca Vossiana
Isaac Vossius (1618-1689), klassiek filoloog en verzamelaar van handschriften en boeken, was als bibliothecaris in dienst van koningin Christina van Zweden. Na Christina’s troonsafstand in 1654 werd haar enorme bibliotheek ontmanteld. Vossius mocht hieruit een keuze maken als compensatie voor het verlies van zijn boeken en handschriften, ooit meegenomen uit Amsterdam. Die waren tijdens afwezigheid van Vossius onvindbaar opgegaan in de door verplaatsingen tot chaos vervallen koninklijke bibliotheek te Stockholm.
Toen Vossius overleed, telde zijn zorgvuldig opgebouwde privé-bibliotheek ruim zevenhonderd handschriften en bijna vierduizend drukken. De Erven Vossius verkochten de Bibliotheca Vossiana voor 33.000 gulden aan de Universiteit Leiden, waardoor haar bibliotheekcollectie in de begijnhofkerk aan het Rapenburg in omvang verdubbelde. De drukken van Vossius werden naar vakgebied en formaat geplaatst tussen de aanwezige boeken. De Codices Vossiani – de handschriften – bleven bij elkaar als onderdeel van de westerse handschriften, gerangschikt naar taal en formaat.
Voer voor filologen en boekhistorici
Mede dankzij de ruim driehonderd middeleeuwse Latijnse handschriften van Vossius verspreidde de naam en faam van de Leidse universiteitsbibliotheek zich wereldwijd. De manuscripten zijn van grote wetenschappelijke waarde, niet alleen voor de reconstructie van klassieke teksten maar ook voor het historisch onderzoek naar de productie en het gebruik van vroegmiddeleeuwse handgeschreven boeken. Tot de topstukken behoren diverse negende-eeuwse handschriften: natuurlijk de Aratea, verlucht met sterrenbeeldminiaturen, afkomstig uit de karolingische hofbibliotheek (VLQ 79), maar ook de oudst bekende handschriften van het filosofische leerdicht van Lucretius (99-55 v.Chr.) getiteld De rerum natura (VLF 30 en VLQ 94) en van de filosofische werken van Cicero (106-43 v.Chr.), zoals De natura deorum (VLF 84 en VLF 86). Alle Latijnse handschriften van Vossius beschreef dr. Karel de Meyïer (1906-1980) gedetailleerd in zijn catalogus Codices Vossiani Latini. Ook deze vierdelige catalogus is digitaal beschikbaar: Codices in folio (1973), in quarto (1975), in octavo (1977); Index (1984).
Samenwerking met Brill
Brill Publishers B.V. en de UBL hebben een lange en rijke geschiedenis van samenwerking op elk denkbaar publicatiegebied. Brill, de oudste wetenschappelijke uitgeverij van Nederland, publiceerde vele collectiecatalogi van de bibliotheek, waaronder De Meyïers Codices Vossiani Latini. Gezien Brill’s uitbreidende uitgeefactiviteiten in de digitale wereld was Brill in de jaren 2010 een logische partner voor de UBL voor het digitaliseren en publiceren van diverse handschriftcollecties, waaronder de Codices Vossiani Latini. Met ingang van 2025 zijn de Latijnse handschriften van Isaac Vossius openbaar beschikbaar in Digital Collections met een CC-BY creative commons-licentie.
Over Digital Collections
Via Digital Collections maakt de UBL gedigitaliseerd en digital born materiaal beschikbaar. Het platform bevat uitgebreide functionaliteiten zoals het zoeken in full-text in gedrukte werken, het inzoomen op de beelden en de mogelijkheid om zelf HD-afbeeldingen te downloaden. Ook kan op materiaalsoort worden gezocht, kunnen zoekacties worden verfijnd, is er een koppeling met de bibliotheekcatalogus en kan tegelijk in verschillende collecties worden gezocht. Via de collectiepagina’s is iedere collectie ook apart goed toegankelijk. De gedigitaliseerde materialen zijn van duurzame links voorzien waardoor deze geschikt zijn voor verwijzingen op websites en in wetenschappelijke publicaties. Voor veel van het gedigitaliseerde materiaal geldt een CC-BY licentie: het materiaal kan door iedereen worden gebruikt. Er wordt voortdurend nieuw materiaal via Digital Collections toegankelijk gemaakt door de UBL. Een groot deel van de stukken is in te zien met de Leidse IIIF Advanced Viewer. Om de functionaliteit van Digital Collections optimaal te benutten kunnen gebruikers de Digital Collections instructievideo’s bekijken.
