Matheus Mendes wint de Jaap Doek Scriptieprijs 2024 voor zijn onderzoek naar het recht om te lezen
Matheus Mendes ontving op 13 december 2024 de 12e Jaap Doek Scriptieprijs voor zijn scriptie over het recht van elk kind om te kunnen lezen. De prijs wordt uitgereikt aan uitmuntende masterscripties op het gebied van kinderrechten.
‘De wereld van vandaag is niet erg vriendelijk voor kinderen.’ Met deze dringende boodschap opende Ton Liefaard de 12e uitreiking van de Jaap Doek Scriptieprijs. Hij benadrukte het onschatbare belang van onderzoek door studenten kinderrechten in het nastreven van een eerlijke en veilige wereld voor kinderen. Daarom viert de Jaap Doek Scriptieprijs de toekomstige kinderrechtenprofessionals die een verschil willen maken.
De Jaap Doek Scriptieprijs is vernoemd naar Jaap Doek, emeritus hoogleraar kinderrechten aan de Vrije Universiteit Amsterdam en voormalig lid van het Comité voor de Rechten van het Kind. De prijs wordt uitgereikt door de afdeling Jeugdrecht en Gezondheidsrecht in samenwerking met Defence for Children en eert uitmuntende masterscripties op het gebied van kinderrechten. De genomineerden van dit jaar kwamen van de Vrije Universiteit Amsterdam, de Vrije Universiteit Brussel, de Erasmus School of Law en de Universiteit Leiden. De winnaar ontving een reis naar Genève, inclusief een bezoek aan het VN-Comité voor de Rechten van het Kind, en een geldprijs van €500 om vrij te besteden.
Bij de ceremonie waren meerdere sprekers aanwezig, waaronder:
- Ton Liefaard, hoogleraar kinderrechten en houder van de UNICEF-leerstoel kinderrechten aan de Universiteit Leiden
- Mirjam Blaak, directeur van Defence for Children
- Hoogleraar Jonathan Todres van Georgia State University en de Universiteit Leiden
- En natuurlijk Jaap Doek zelf.
De ceremonie begon met toespraken van Ton Liefaard en Mirjam Blaak. Professor Todres, de keynote spreker, gaf een lezing over hoe onderzoek naar de fysieke en mentale ontwikkeling van kinderen en kinderrechten elkaar kunnen versterken en hoe de twee velden kunnen samenwerken.
De genomineerde studenten presenteerden vervolgens elk hun scriptie en deelden inzichten over onderwerpen zoals intergenerationele rechtvaardigheid in klimaatprocessen die door kinderen worden aangespannen en de voordelen van juridische vertegenwoordiging voor kinderen in uithuisplaatsingen.
En de winnaar is…
Uiteindelijk was het aan Jaap Doek om de winnaar aan te kondigen: Matheus Filipe Andrade Mendes.
De scriptie van Matheus behandelt het recht om te lezen vanuit het perspectief van kinderrechten. Dit omvat het recht op onderwijs, toegang tot educatief materiaal en het recht op toegankelijk materiaal (bijvoorbeeld voor blinde kinderen). Hij benadrukte het belang van lezen voor de cognitieve, sociale en emotionele ontwikkeling van kinderen, inclusief de mogelijkheid om kennis te maken met andere culturen en levenswijzen.
We spraken met Matheus nadat hij zijn prijs had ontvangen:
- Waar ging je scriptie over?
Mijn scriptie gaat over het recht om te lezen, een mensenrecht dat al impliciet aanwezig is in de juridische inhoud van andere rechten, zoals het recht op onderwijs en het recht op vrijheid van meningsuiting, maar dat nog wacht op verdere studies naar de definitie, juridische aard en reikwijdte ervan. Ik onderzoek hoe het internationale mensenrechtenkader, met name het Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK), dit recht impliciet erkent. Echter, expliciete erkenning is cruciaal om aanhoudende problemen zoals wereldwijde analfabetisme, boekcensuur en ongelijkheden in toegang tot leesmateriaal aan te pakken.
- Waarom heb je voor dit onderwerp gekozen?
In het mensenrechtenveld praten we veel over hoe fundamenteel lezen is – hoe het cognitieve vaardigheden, politieke participatie en de realisatie van vele andere rechten bevordert. Maar ik merkte dat we lezen zelden voldoende vanuit een juridisch perspectief bespreken. We missen begrip en adequate monitoring van hoe lezen wereldwijd wordt bevorderd.
Ik geloof dat er een groeiende dynamiek is in de kinderrechtenwetenschap om nieuwe grenzen te verkennen en de juridische dimensies van rechten uit te breiden. We moeten erkennen dat kinderrechten centraal staan in de menselijke ontwikkeling.
- Wat voor impact hoop je te hebben in de wereld van kinderrechten?
Er zijn wereldwijd nog veel uitdagingen om ervoor te zorgen dat elk kind kan en mag lezen en toegang heeft tot boeken. De wereld loopt bijvoorbeeld achter op het gebied van geletterdheid, en er is een groeiende trend van boeken die worden verboden of gecensureerd in bibliotheken vanwege seksuele, religieuze of politieke inhoud. Ik hoop dat mijn scriptie kan bijdragen aan het vergroten van het bewustzijn over deze kwesties en verder onderzoek naar dit onderwerp zal inspireren.
- Welke uitdagingen kwam je tegen bij het schrijven van je scriptie?
De grootste uitdaging was zeker de omvang van het onderwerp. Het is zo breed, met zoveel kwesties die nog besproken moeten worden. Zo uit mijn hoofd: digitale geletterdheid, culturele rechten, taalminderheden, sociaaleconomische factoren, de rol van openbare bibliotheken, genderongelijkheden, hoe het samenhangt met andere rechten, enzovoort. Het was lastig om alles te kaderen en de scriptie zo samenhangend en afgerond mogelijk te maken. Gelukkig had ik briljante begeleiding van Dr. Sheila Varadan, die me hielp het grotere geheel te zien en de juiste kaders te stellen. Maar wie weet… misschien krijg ik ooit de kans om enkele van deze kwesties in een langer onderzoek aan te pakken!