Van collageen tot canvas: interactief kunstwerk brengt de wereld tussen onze cellen tot leven
Wat gebeurt er eigenlijk in de ruimte tussen de cellen in je lichaam? Met het project Collagen Canvas laten studenten van de Universiteit Leiden je het antwoord ervaren door wetenschap en kunst te combineren. Het interactieve kunstwerk neemt je mee in de dynamiek van de extracellulaire matrix, de onzichtbare structuur die cellen met elkaar verbindt en ondersteunt.
Al haar hele leven is Lisanne Schoonebeek geïntrigeerd door cellen en moleculen. ‘Dat er zoveel systemen in je lichaam bestaan, hoe alles aangestuurd wordt, en dat het allemaal – meestal- goed gaat. Dat vind ik gewoon heel interessant.’ Daarom koos ze voor de studie Biomedische Wetenschappen. ‘En omdat ik mijn enthousiasme ook graag overbreng op anderen, koos ik daarna voor de masterspecialisatie Science Communication and Society.’
Hoe zit dat? De Extracellulaire matrix
De extracellulaire matrix (ECM) is als het ware het verbindende weefsel dat cellen in ons lichaam ondersteunt en bij elkaar houdt. Het bestaat onder andere uit collageenvezels en speelt een belangrijke rol in ons lichaam, bijvoorbeeld bij wondgenezing en celcommunicatie. Er is nog relatief weinig onderzoek naar gedaan.
Interactie collageenvezels en cellen omgedoopt tot kunst
Als eindopdracht voor deze opleiding koos Lisanne, samen met haar groepje, voor de opdracht van biomedisch onderzoeker Erika Tsingos. Tsingos ontwikkelt wiskundige modellen om de extracellulaire matrix, de ruimte tussen onze cellen, na te bootsen. Haar onderzoek richt zicht op de dynamiek van de collageenvezels, die zich tussen de cellen bevinden en essentieel zijn voor de elasticiteit van weefsels, zoals de huid. ‘Ze spelen ook een belangrijke rol in de communicatie tussen cellen,’ vertelt Lisanne. ‘Tsingos heeft onderzocht wat er gebeurt wanneer een cel aan een collageenvezel trekt, en hoe dit de andere cellen beïnvloedt die in contact staan met dezelfde vezel. De uitkomsten hiervan wilde ze graag in een kunstvorm gieten.’
Beleef wat er in je lichaam gebeurt
Dat kunstwerk werd Collagen Canvas: een digitaal kunstwerk waarin collageenvezels letterlijk in beweging komen. Lisanne: ‘Je ziet de vezels in de matrix. Je kunt zelf cel spelen door met je muis over het scherm te bewegen en te klikken en zien hoe de vezels reageren. Het is een hele leuke manier om te ervaren wat er in je eigen lichaam gebeurt.’ De toevoeging van muziek maakt de ervaring nog intenser: de kleuren van de vezels veranderen met het geluid, en ook de snelheid van de vezels verandert mee met de muziek.
Bekijk de video voor een voorproefje van Collagen Canvas
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website ofEen zaadje planten voor onderzoek
Lisanne en haar medestudenten hopen met het kunstwerk een vonkje van nieuwsgierigheid te ontsteken voor het vaak onderbelichte rol van de extracellulaire matrix. ‘Er is nog weinig onderzoek naar, terwijl het zo’n belangrijke rol speelt bij bijvoorbeeld de structuur van onze weefsels. Het kan bijvoorbeeld ook invloed hebben op de ontwikkeling van kanker. We hopen met ons kunstwerk jonge onderzoekers te inspireren om hier verder onderzoek naar te doen, of bij bestaande kankeronderzoekers een zaadje te planten om ook de rol van de extracellulaire matrix mee te nemen in hun onderzoek.’
Ervaar Collagen Canvas zelf!
Bekijk de demo onlineCreatieve kruisbestuiving
Het team bestond uit studenten met verschillende achtergronden. ‘Biomedische wetenschappen, scheikunde, Moleculair Science and Technology en computerwetenschappen,’ aldus Lisanne. De onderzoekster had aanvankelijk een meer traditioneel kunstwerk in gedachten, maar vanwege de input van de studenten Computer Sciences die veel wisten over programmeren, nam het project al snel een andere wending. ‘Het was een mooie uitdaging om de wetenschappelijke inhoud op zo’n creatieve manier te presenteren,’ zegt Lisanne. Kunst is een prachtige manier om wetenschap naar buiten te brengen en wetenschap en cultuur dichter bij elkaar te brengen.’ Onderzoekster Tsingos was meer dan tevreden met het eindresultaat, en de beoordelaar ook, blijkt uit het eindcijfer. Lisanne: ‘We kregen een negen.’
Collagen Canvas ervaren of tentoonstellen?
Wil je Collagen Canvas in het echt ervaren of tentoonstellen? Dat kan! Het kunstwerk is een echte immersive art installation, en biedt een interactieve ervaring die de wereld van collageenvezels tot leven brengt. Het is bijvoorbeeld mogelijk het kunstwerk op een SmartBoard of touchscreen te weergeven. Muziek is een belangrijk onderdeel van het kunstwerk, dat kan via boxen of koptelefoons afgespeeld worden.
Het team achter Collagen Canvas denkt graag mee over de mogelijkheden voor jouw locatie of eventuele aanpassingen die nodig zijn om het kunstwerk te realiseren. Er is ook de mogelijkheid om uitleg, een korte cursus of lezing aan te bieden om dieper in te gaan op de wetenschappelijke achtergrond van het kunstwerk.
Neem hiervoor contact op met Lisanne via de mail.
Verder lezen
Erika Tsingos, Bente Hilde Bakker, Koen A.E. Keijzer, Hermen Jan Hupkes, Roeland M.H. Merks, Hybrid cellular Potts and bead-spring modeling of cells in fibrous extracellular matrix, Biophysical Journal, Volume 122, Issue 13, 2023, Pages 2609-2622, ISSN 0006-3495, https://doi.org/10.1016/j.bpj.2023.05.013.