Rechtssociologische onderzoekers reizen door Marokko om inzichten te delen over de ervaringen van migranten
Hoe beleven migranten belangrijke levensgebeurtenissen? Onderzoekers van het Living on the Other Side project keken naar de ervaringen van migranten die zich in Marokko vestigden. Tijdens een recente rondreis door Marokko deelden ze hun inzichten met respondenten en collega-onderzoekers.
Terwijl veel onderzoek naar migratie zich richt op migratie van het Zuiden naar het Noorden, kiest het Living on the Other Side (LOS) onderzoeksproject voor een andere benadering en onderzoekt het de levens van migranten die, om verschillende redenen, zijn gesetteld in Marokko. Het onderzoeksteam onderzoekt hoe deze migranten omgaan met de formele en informele aspecten van belangrijke levensgebeurtenissen – huwelijk, geboorte en overlijden – en gaat daarbij in op universele kwesties die ons allemaal raken.
In de laatste fase van dit door NWO gefinancierde sociaal-juridische onderzoek deelde het team hun bevindingen in zowel het financieringsland als het land van onderzoek. Na een rondetafel in Leiden in september, waar experts op het gebied van migratie in het Zuiden bijeenkwamen, presenteerde het team hun inzichten aan respondenten, studenten, collega's en maatschappelijke organisaties in heel Marokko – een land op het kruispunt van Afrika, Europa en het Midden-Oosten.
Uitdagingen voor migranten uit verschillende thuislanden
De onderzoekers bezochten studenten en collega's van de Mohammed V University in Rabat en de International University Rabat, universiteiten die studenten uit West- en Centraal-Afrika en Europa aantrekken. Dit betekende dat de kwestie van ongelijkheid in migratie herhaaldelijk naar voren kwam tijdens de bijeenkomsten: mensen met een EU-paspoort kunnen het land binnenkomen met een toeristenvisum en, door een kort bezoek aan de twee Spaanse enclaves in het noorden van Marokko, hun verblijf weer met drie maanden verlengen. Hoewel deze praktijk hen technisch gezien tot illegale migranten maakt, wordt het algemeen getolereerd – hetzelfde geldt niet voor hun Afrikaanse tegenhangers.
Het LOS-project bracht de belangrijkste uitdagingen aan het licht waarmee migranten uit Sub-Sahara Afrika, het Midden-Oosten en Zuid-Azië worden geconfronteerd als ze proberen hun huwelijk, geboorte en overlijden in Marokko te registreren. De respondenten lopen vaak tegen barrières aan als gevolg van beperkte financiën, taalvaardigheden en het ontbreken van een legale status. Deze bevindingen verrasten sommige studenten en collega's, gezien Marokko's nationale migratiebeleid dat in 2013 werd gelanceerd en dat integratie benadrukt en twee tijdelijke regularisatieprogramma's bevatte in 2014 en 2017, uniek in de bredere MENA-regio.
Leven en dood in migrantengemeenschappen
Tijdens de reis ervaarden de onderzoekers ook unieke momenten die het emotionele gewicht en de culturele betekenis van belangrijke levensgebeurtenissen benadrukten. Tijdens een bezoek aan respondenten in Fes presenteerde leden van het onderzoeksteam hun bevindingen tijdens een evenement dat ook diende om een onlangs overleden lid van de gemeenschap te eren. Samen met Kameroense en Nigeriaanse respondenten deelden ze herinneringen, vertelden ze in detail over zijn laatste dagen en genoten ze samen van een gezamenlijke maaltijd van rijst en kip, wat een blijvend eerbetoon opleverde. Deze dag illustreerde waarom hechte banden in onderzoek belangrijk zijn – vooral op momenten waar leven en verlies voor iedereen in elkaar overvloeien.
Het LOS-team besprak hun aanbevelingen met maatschappelijke organisaties, waaronder UNHCR, IOM (International Organisation for Migration), Droit et Justice, en OMDH (Moroccan Organisation for Human Rights). Hoewel er aanzienlijke vooruitgang is geboekt, bleek uit de bijeenkomsten dat er nog steeds problemen zijn. Zo is er sprake van inconsistenties in de formele documenten die nodig zijn voor het registreren van huwelijken, geboorten en overlijden, en deze verschillen bestaan niet alleen tussen regio's maar soms ook binnen dezelfde gemeente. Bovendien houden de begraafregisters niet nauwkeurig bij waar migranten begraven zijn, een zorg die overeenkomt met een rapport van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, waarin de algehele slechte staat van veel begraafplaatsen in Marokko wordt benadrukt. Het onderzoeksteam gaf als suggestie om beter samen te werken met leiders van migrantengemeenschappen om deze problemen effectiever aan te pakken.
De zoektocht naar een beter leven ‘on the other side’
Respondenten uit West- en Centraal-Afrika gaven vaak aan dat ze 'à la recherche de la vie' waren - een zoektocht naar een beter leven. Dit streven is niet uniek voor hen; het is een gedeeld menselijk verlangen. Living on the Other Side benadrukt dat chercher la vie erkenning verdient, zowel op het individuele niveau als binnen het academisch onderzoek, ongeacht of de beweging van het Zuiden naar het Noorden, binnen het Zuiden, binnen het Noorden, of van het Noorden naar het Zuiden is. Tenslotte voelen velen van ons op een bepaald moment in ons leven de drang om te zien hoe het is om ‘on the other side’ te leven.