Sara Polak: ‘Wil weten of sociale media iets unieks doen met Amerikaans politiek spel’
fotografie: Elif Kırankaya
Politieke spelletjes zijn van alle tijden, maar wat is de rol van ‘spel’ in de manier waarop de Amerikaanse politieke wereld zich ontwikkeld heeft? Universitair docent Sara Polak krijgt een ERC Starting Grant om dat te onderzoeken.
‘Spel en politiek hebben altijd met elkaar te maken’, begint Polak. Een politiek debat is een soort toernooi, met winnaars en verliezers. Net als bij een spel heb je in de politiek te maken met een sociaal proces dat een wereld schept. Als wij nu afspreken dat we in een kasteel zitten, is deze kamer vanaf nu een kasteel, ook al weten we allebei dat het niet zo is.’
Dezelfde voorwaarden
Polak hanteert in haar onderzoek een aantal voorwaarden waaraan zowel een spel als democratische politiek voldoen: ‘Zowel bij de politiek als een spel is er een uitnodiging om mee te doen. Je hebt in beide gevallen te maken met improvisatie, een niet geheel vastliggend script. Je bent ook bij allebei bezig met verbeelding, met wat voor wereld er zou kunnen zijn.’
Een duidelijk voorbeeld van de interactie tussen politiek en spel is zichtbaar bij Donald Trump, waar Polak eerder onderzoek naar deed. ‘Bij politiek heb je heel strenge in de grondwet vastgelegde regels hoe het kasteel gebouwd moet worden. Trump zet daar een ander soort spel tegenover. Hij zegt rare dingen, waar iedereen, aanhangers, tegenstanders en journalisten op ‘moet’ reageren, vaak met memes of grappen. Dat lijkt allemaal heel luchtig, maar eigenlijk verandert Trump zo de regels van het politieke spel.’
Nieuwe media
‘Veel mensen hebben het idee dat er iets heel nieuws gebeurt, maar eigenlijk weten we dat helemaal niet. Bij de introductie van andere, toen nieuwe media, zoals kranten, radio, of televisie veranderde de dynamiek ook. Met radio kan je op een andere manier spelen dan met een toespraak in een groot stadion. Zo kun je mensen op een nieuwe manier uitnodigen mee te doen. President Franklin Roosevelt was de eerste echte ‘radiopresident’, die hier handig mee speelde, maar ook later zie je dit terug. Als een nieuw medium in zwang raakt gaan mensen – zowel makers als consumenten – er altijd mee spelen en nieuwe dingen uitproberen, en dat heeft vaak politieke impact.’
Tot werkelijkheid spelen
Maar is dat nu altijd waar? Heeft het mediaspel in de VS altijd de politieke wereld mede gecreëerd? Of is er toch iets fundamenteel nieuws aan hoe sociale media de politiek veranderen? Om dit te achterhalen gaat Polak in haar nieuwe ERC-onderzoek terug tot de zestiende eeuw. ‘Toen gebruikte de Luikse Theodor de Bry de uitvinding van de gravure om Noord-Amerika te verbeelden. Hij creëerde een heel levendig beeld van indianen met veren op hun hoofd, die elkaar afslachtten en opaten. Vervolgens gingen allerlei Europeanen naar Amerika, met het idee dat ze cowboytje-en-indiaantje gingen spelen, zoals ze zagen bij De Bry. Hij was alleen zelf nooit in Amerika geweest: hij kende alleen reisverslagen.
De Europeanen die zijn beloofde land gingen verwezenlijken, hadden dus een grotendeels nog-niet-bestaande wereld in hun hoofd. Het ironische is dat De Bry’s iconografie in zekere zin tot werkelijkheid is gespeeld. Het cowboys-en-indianen-spel van Europese kolonisten, en vooral ook het idee dat het een groot avontuur was, heeft het afslachten van native Americans mede mogelijk gemaakt.’
Nieuw of niet?
De introductie van de krantenstrip, de televisiedominees en sociale media: allemaal laten ze volgens Polak een verandering zien in het politieke spel zoals het tot dan toe werd gespeeld. ‘Op al die ‘nieuwe media’-momenten wordt het spel even heel rommelig en komen er echt nieuwe mogelijkheden om de wereld vorm te geven, en uiteindelijk herwint de heersende orde meestal de controle over het spel. Wellicht dat we nu met sociale media en AI voor het eerst iets anders zien, dat de ontregeling fundamenteler is, maar ik zou het ook heel interessant vinden als ik aan het einde moet concluderen dat dat eigenlijk wel meevalt.’