Leidse studenten onderzoeken Leidens Ontzet: ‘Het was een verdeelde stad’
fotografie: Noord-Hollands archief
Doe je in Leiden onderzoek naar Leidens Ontzet, kun je op belangstelling rekenen. Maar dat het zoveel zou zijn, dat hadden Leiden Kennisstad-stagiairs Marieke Nolten en Alexander Nuijten niet verwacht. Ze sloten een jaar vol onderzoek af met de presentatie van een wetenschappelijk artikel.
In september 2023 begon het allemaal relatief kleinschalig. ‘De kern van ons project was dat er elke maand een kroniek zou verschijnen met wat er die dag was gebeurd tijdens het Leidens Ontzet’, vertelt Marieke. ‘Alexander en ik zochten naar dingen die 450 jaar geleden hebben plaatsgevonden, terwijl twee archeologiestagiairs zich meer focusten op materiële vondsten.’
Journalist en archeoloog Ruurd Kok maakte van hun bevindingen een goedgelezen maandelijkse kroniek in Leidsch Dagblad. Daarmee kwam ook een stroom verzoeken om andere optredens op gang. Alexander somt op: ‘Samen met een van de archeologiestagiairs ben ik bij Sleutelstad geweest, Marieke en een andere stagiair hebben een presentatie gegeven in het erfgoedcafé, ik heb een bijdrage geschreven voor de brochure van Open Monumentendag, we geven nog een lezing in Leiderdorp op 9 oktober en we hebben op de dies van de 3 October Vereeniging ergens in een berm in Leiden-Noord staan spreken omdat daar 450 jaar geleden iets was gebeurd. We zijn echt op plekken geweest waarvan ik van tevoren niet had gedacht dat ik er zou komen.’
Nieuwe ontdekkingen
‘Het was ontzettend leuk om te zien hoe Leidens Ontzet onder de bevolking leeft’, voegt Marieke toe. ‘Normaal zit je als wetenschapper een beetje in een ivoren toren, maar nu merkten we hoe waardevol het kan zijn om de vertaalslag naar een groter publiek te maken.’ Alexander: ‘Dit feest brengt de hele stad samen. Extra onderzoek en aandacht kan dan een betekenisvolle toevoeging zijn.’
Wat ze dan hebben ontdekt met dat extra onderzoek? ‘Leiden was destijds een verdeelde stad’, zegt Alexander. ‘In de herinneringscultuur lijkt iedereen heel eensgezind, maar als je teruggaat naar de bronnen, zie je dat je te maken hebt met een groot katholiek deel van de bevolking. Lang niet iedereen steunde de Opstand.’ Bovendien waren mensen regelmatig meer met zichzelf bezig dan met de politiek. ‘Er werd veel met het brood geklooid’, lacht Marieke. ‘Dan deden ze er te weinig rogge in of er ging zand door het meel.’
Wetenschappelijke toevoeging
Daarnaast waren er bevindingen die ze niet direct kwijt konden in hun publieksgerichte activiteiten. ‘In publieksgerichte uitingen is minder ruimte voor nuances’, legt Marieke uit. ‘Soms vond ik iets interessants, maar dan klopte het niet meer met een andere bron. Bovendien was ons uitgangspunt een kroniek uit 1974 met best wat onjuistheden, zonder dat er werd verwezen naar bronnen. Dat is voor het grote publiek alleen maar verwarrend, maar voor historici juist interessant. Ons artikel is daarom een soort bronnenreflectie geworden.’
Marieke en Alexander werkten samen met archeologiestudenten Lisoula Feenstra en Kim Taal aan hun artikel in Leidschrift. Aansluitend hebben studenten van mboRijnland een audiotour gemaakt over Leidens Ontzet: een Epic Quest langs acht plekken in de stad.