De nieuwe baan van hoogleraar Microbioom-ecologie Ákos Kovács voelt als thuiskomen
‘Werken in Leiden is een droom die uitkomt.’ Ákos Kovács studeerde in zijn geboorteland Hongarije en werkte in Duitsland, Denemarken en Groningen. Sinds september is hij hoogleraar Microbioom-ecologie bij het Instituut Biologie Leiden en hij werkt meteen volop met collega’s samen om ontdekkingen te doen over de veelzijdige bacteriesoort Bacillus subtilis.
Ákos Kovács voelde zich al snel thuis in zijn nieuwe werkomgeving. Kovács vertelt dat de samenwerking al meteen is begonnen, ondanks dat hij tijdens de zomervakantie aankwam. ‘Ik werd warm welkom geheten door mijn nieuwe collega’s. Met de groep van Paco Barona Gomez van scheikunde en Véronique Ongenae, Ariane Briegel en Dennis Claessen van cryo-elektronenmicroscopie zijn we begonnen met het zuiveren van een gekleurde stof, gemaakt door een schimmel die in aanraking komt met bacteriën. We hebben inmiddels de eerste beelden die laten zien hoe een bacteriële cel van vorm verandert.’
Mineralen ruilen voor suiker
De bacterie die Kovács bestudeert, Bacillus subtilis, wordt al tientallen jaren gebruikt om differentiatie, fysiologie en genregulatie te bestuderen en om enzymen te produceren. ‘We ontdekten pas onlangs dat hij ook heel goed plantengroei kan bevorderen. Als rhizobacterie ruilt hij fosfaat en zelfgemaakte stoffen met de plantenwortels voor suikers die de plant maakt. Ook kan deze bacterie goed werken als probioticum. De bacteriesoort vormt biofilms: slijmerige laagjes vol micro-organismen die vastzitten aan een oppervlak. Als we meer weten over de interacties tussen de bacteriën, welke stoffen ze maken, hoe ze dat doen en hoe ze evolueren in die biofilms, kunnen we bedenken hoe we ze kunnen inzetten als biologische hulpmiddelen.’
Een droom die uitkomt
Waarom keert de Hongaar Kovács terug naar Nederland, ditmaal naar Leiden? ‘Werken in Leiden is een droom die uitkomt. Een kleine eeuw geleden formuleerde botanicus en microbioloog Lourens Baas Becking hier zijn hypothese: "Alles is overal, maar de omgeving selecteert." Dat is precies waar mijn onderzoek naar omgevingsmicrobiomen over gaat. Het Instituut Biologie Leiden (IBL) biedt een unieke omgeving om fundamentele vragen rond microbiële ecologie, evolutie en gespecialiseerde metabolietproductie te onderzoeken. En er vindt veel onderzoek plaatst naar biodiversiteit en plant-microbe interacties.’
Kovács kan zijn geluk niet op. Als klap op de vuurpijl is hij onlangs gevraagd om senior-redacteur te worden van ISME Journal, het tijdschrift op het gebied van microbiële ecologie van de International Society for Microbial Ecology. ‘Een grote eer om betrokken te zijn bij de evaluatie van uitmuntend onderzoek in mijn vakgebied.’
Op de fiets naar het werk
Terugkomen in Nederland voelt volkomen natuurlijk voor de hoogleraar. Zijn twee dochters zijn hier geboren, toen hij in Groningen werkte. En hij komt op de fiets naar zijn werk: ‘We vonden een huis in de buurt van Leiden, waar we dicht bij de natuur en de zee zijn, maar ook een verfrissende fietstocht kunnen maken naar het Bio Science Park en de Campus. Terugkeren naar Nederland voelt alsof we nooit zijn weggeweest. Mijn familie is enthousiast, mijn dochters passen zich verbazend goed aan in hun nieuwe omgeving met een nieuwe taal en een nieuw schoolsysteem. Zelf pak ik binnenkort mijn hobby weer op: ik word lid van een duikclub.’
Tekst: Rianne Lindhout