Blindengeleidehonden: een allesbehalve moderne uitvinding
Lange tijd dachten zelfs veel onderzoekers dat de blindengeleidehond een vrij moderne uitvinding was. Rondneuzend in archiefmateriaal ontdekte universitair docent Krista Milne bij toeval dat blindengeleidehonden hun blinde baasjes al in de middeleeuwen hielpen. Milne heeft nu een NWO-XS-subsidie ontvangen om dit onderbelichte gebied binnen de gehandicaptenstudies te onderzoeken.
De aanleiding voor het onderzoek was de ontdekking van een afbeelding van een dertiende-eeuwse blindengeleidehond in een gedigitaliseerd manuscript (zie de afbeelding in de banner, red.) Maar hoe weet je eigenlijk of er een blindengeleidehond wordt afgebeeld of zo maar een hond? Om de afbeelding die Milnes interesse wekte als voorbeeld te nemen: er zijn drie aanwijzingen waaruit je kunt opmaken dat het een blinde met een blindengeleidehond is. 'De persoon heeft de ogen gesloten, wat in de middeleeuwse iconografie een teken van blindheid is. Hij/zij gebruikt ook een stok als hulpmiddel en de hond lijkt hem/haar te leiden', legt ze uit. In andere afbeeldingen die Milne al heeft gevonden hebben geleidehonden soms ook een kom in hun bek zodat mensen er giften in kunnen doen. Dit zette Milne aan het denken over de wijze waarop middeleeuwers blindengeleidehonden waarnamen en weergaven, maar daarover was weinig te vinden in de literatuur. 'We willen een idee krijgen van hoe deze dieren toen werden afgebeeld.'
Geweldige oplossing
Om een compleet beeld te krijgen gaat Milne een multimedia-methode gebruiken waarbij ze zowel tekst als afbeeldingen analyseert. Hoewel het onderzoek gaat over een onderwerp van meer dan 600 jaar geleden, denkt ze niet dat er een groot verschil is tussen blindengeleidehonden van toen en nu. In de bestaande literatuur wordt weliswaar geen positief beeld geschetst van middeleeuwse blindengeleidehonden en wordt geïmpliceerd dat ze slecht getraind waren, maar de eerste onderzoeksresultaten van Milne wijzen erop dat mensen heel tevreden waren met wat blindengeleidehonden te bieden hadden. 'In sommige gevallen werden blinden en mensen met andere visuele beperkingen geholpen door een menselijke begeleider, maar dat kostte diegene natuurlijk enorm veel tijd, dus een geleidehond had een geweldige oplossing kunnen zijn', aldus Milne.
Door deze teksten en afbeeldingen te bestuderen komen we misschien ook meer te weten over de mensen die gebruikmaakten van deze blindengeleidehonden. 'Ik hoop meer te achterhalen over de sociale status van deze mensen en de mogelijke oorzaken van hun blindheid', vertelt Milne. Veel van de afgebeelde mensen leken bijvoorbeeld aan lepra te lijden. Van deze ziekte werden mensen in de middeleeuwen vaak blind', legt ze uit. Het is daarom mogelijk dat mensen het gebruik van een blindengeleidehond associeerden met lepra en alle connotaties daarvan.
Stilstaan bij onze eigen aanpak
Hoewel het zeker interessant is om de reis die onze trouwe viervoeter door de eeuwen heen heeft afgelegd verder in kaart te brengen, kan het onderzoek ons ook veel over onszelf vertellen. 'Licht werpen op middeleeuwse manieren om met handicaps om te gaan, helpt ons om stil te staan bij onze eigen aanpak. Het project sluit aan bij een bredere trend binnen het vakgebied van kijken naar het leven en de geschiedenis van mensen met een beperking.' Het onderzoek kan ons ook meer inzicht bieden in de ontwikkeling van ondersteunende technologie en hulp. 'Ondersteunende technologie wordt gezien als iets moderns', zegt Milne. 'De afgelopen eeuw is er inderdaad veel vooruitgang geboekt op het gebied van hulpmiddelen en technologie, maar je kunt je moeilijk voorstellen dat honden in de middeleeuwen niet al deden wat ze nu doen.'