Influencers, X en WhatsApp: sociale media en de staatsgreep in Niger
Meerdere Europese landen zijn begonnen met het evacueren van hun burgers en een militaire interventie van omringende landen dreigt: de situatie in Niger verslechtert met de minuut. Een militaire staatsgreep heeft het land in wanorde gestort, wanorde die mede mogelijk gemaakt wordt door sociale media.
Hoogleraar contemporaine geschiedenis en antropologie van Afrika, Mirjam de Bruijn, doet onderzoek naar het gebruik van sociale media en de geweldspiraal in onder andere Mali. In dat buurland van Niger vonden in 2020 en 2021 ook militaire staatsgrepen plaats. Ze ziet soortgelijke ontwikkelingen in Niger, waar de pro-Franse president Mohamed Bazoum werd afgezet en generaal Abdourahamane Tiani de macht greep.
'De haat tegen Frankrijk, de voormalige kolonisator, is echt groot'
‘Op sociale media wordt een groot anti-Frans sentiment aangewakkerd. De haat tegen Frankrijk, de voormalige kolonisator, is echt groot’, vertelt De Bruijn. In veel berichten op X (voorheen Twitter) en TikTok wordt ook geageerd tegen Ecowas, de samenwerking tussen een aantal West-Afrikaanse landen waar ook Niger onderdeel van is. Die organisatie heeft gedreigd met militair ingrijpen als de staatsgreep na een week niet beëindigd is.
Russische bondgenoot
Tegelijkertijd worden er veel pro-Russische posts gedeeld op de verschillende platformen. ‘Rusland is duidelijk bezig om de eigen positie in Afrika en met name de Sahel te vergroten. De militaire coupplegers zijn op hun beurt op zoek naar een nieuwe bondgenoot, want met Frankrijk is men echt klaar. En Rusland kan met behulp van Wagner veiligheid bieden aan de nieuwe machthebbers, dat hebben ze in Mali al met veel geweld bewezen.’
Volgens De Bruijn zijn het West-Afrikaanse politieke influencers die het vuur echt aanwakkeren. ‘Op Facebook zijn er influencers die college geven en waar mensen naar luisteren. Op die manier wordt er veel desinformatie verspreid. Het kan gaan om een Malinese influencer die iets zegt over de Russische ‘hulp’ in Mali, maar die ook gevolgd wordt door mensen in Burkina Faso, of in dit geval Niger. De invloed van influencers is niet te onderschatten.’
WhatsApp en etnische verschillen
Dat geldt ook voor de invloed van platformen als WhatsApp en Telegram. De berichtendiensten worden door verschillende groepen, zoals bijvoorbeeld de Toeareg en de Fulani, gebruikt om hun eigen waarheid te verkondigen en die waarheid hangt vaak samen met etnische verschillen. De Bruijn: ‘Dat is een gevaarlijke ontwikkeling. De geschiedenis heeft ons geleerd dat media een grote rol kunnen spelen in het aanwakkeren van genocide, kijk maar naar Rwanda.’
‘In de Sahel-landen is het scholingssysteem helemaal ingestort, zeker in de regio’s waar jihadistische groepen de controle hebben. Er is daar geen leraar die je vertelt hoe de wereld in elkaar zit en dus creëren mensen daar hun eigen interpretaties door sociale media te gebruiken. Dat zijn dé nieuwsfora geworden en die zijn ongelofelijk biased.’
Zorgen om Nigerese staat
De nabije toekomst van Niger ziet De Bruijn met vrees tegemoet. Een terugkeer van president Bazoum lijkt vanwege het anti-Franse sentiment onmogelijk en militair ingrijpen vanuit de regio dreigt. ‘Steun voor het jihadisme, haat tegen Frankrijk en het Westen en de roep om een Russische bondgenoot. Wat sociale media uitvergroot laten zien is het echec van de Nigerese staat en dat zou ons allemaal zorgen moeten baren, want het is een land in onze achtertuin.’
Tekst: Tim Senden
Hoofdfoto: Steun voor de coupplegers in de Nigerese hoofdstad Niamey. Een demonstrant houdt een bord omhoog: 'Weg met Frankrijk, leve Poetin' / ANP