Dansen rond de troon: netwerken in de tijd van koning Willem I
fotografie: Joseph Paelinck
Je gezicht laten zien op diners en feesten aan het hof: het was in de tijd van Willem I dé manier om bij de koning in beeld te komen. Het nieuwste boek van Joost Welten onthult hoe de elite tijdens het bewind van Willem I zowel letterlijk als figuurlijk om zijn troon danst.
Aan het begin van de negentiende eeuw regeert Willem I over het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, waartoe ook de gebieden behoren die tegenwoordig België en Luxemburg vormen. Contemporaine historici zijn tot nu toe eensgezind geweest in hun negatieve oordeel over die periode: van een levendig politiek debat was geen sprake en het hof van Willem I was het saaiste van Europa. Volgens Welten is dat beeld dringend aan herziening toe. ‘Vanuit het perspectief van een vroegmodern historicus zie je hele andere fenomenen naar voren komen. Het privéleven van de koning, zijn hof en de politiek zijn bij Willem I niet van elkaar te scheiden en lopen voortdurend dooreen, net zoals dat in het ancien régime gebruikelijk was.’
In het vizier van de koning
In het boek Dansen rond de troon van Willem I: de hoven in Den Haag en Brussel 1813-1830 geeft Welten een inkijk in het hofleven. ‘De koning omringde zich met machtige mensen – met name prinsen en hertogen uit de zuidelijke provincies – om aan het volk te tonen dat de elite achter zijn heerschappij stond,’ vertelt hij. Tegelijkertijd maakte die elite zelf graag gebruik van de kansen aan het hof. ‘De koning organiseerde regelmatig bals met vijf- tot twaalfhonderd genodigden. Tegenwoordig wordt dat als vermaak gezien, maar voor de aanwezigen toen was het gewoon werken. Door present te zijn op zo’n feest liet je de wereld zien hoe prominent je was,’ legt Welten uit. Hij vergelijkt het met vloggers die een event bezoeken en door middel van video's en foto’s hun aanwezigheid daar tonen. ‘Om belangrijk te zijn, moet je op die momenten zichtbaar zijn.’
In de negentiende eeuw telde vooral de aandacht van één persoon: Willem I. ‘Je moest zorgen dat de koning jou in zijn vizier kreeg. Hij stond aan het hoofd van machtig patronagenetwerk. Hij benoemde en bevorderde elke rijksambtenaar en officier in het leger en de marine, maar ook elke rechter, hoogleraar en diplomaat. Als je het een beetje wilde maken, dan moest je in de gunst van de koning staan,’ vertelt Welten.
Tactische dans
Uitsluitend de wekelijkse audiëntie van de koning bezoeken, was niet voldoende. De elite voerde een tactische ‘dans’ uit om hogerop te komen. ‘Men investeerde voortdurend in zijn netwerken om een voornamere positie binnen de elite te verkrijgen,’ zegt Welten. Wie de koning niet persoonlijk kende, kende misschien wel een hofdame van de koningin, die haar iets kon influisteren. ‘Hoe meer connecties je had, des te sterker je positie was.’
En wie eenmaal een hoge positie dicht bij de koning had bemachtigd, werd zelf weer interessanter voor andere mensen. ‘Daarom heb ik het boek Dansen rond de troon genoemd,’ licht Welten toe. ‘Er werd niet alleen letterlijk gedanst, maar ook figuurlijk om een steeds centralere positie in het netwerk rond de koning te verwerven.’
Banner: Joseph Paelinck, Portret van Willem I, koning der Nederlanden, 1819. Olieverf op doek. Amsterdam, Rijksmuseum.
In het kader van het door NWO gefinancierde project Monarchie in beroering (Monarchy in turmoil) schreef Joost Welten het boek Dansen rond de troon van Willem I: de hoven in Den Haag en Brussel 1813-1830 over het leven aan het hof tijdens de heerschappij van koning Willem I en de verstrengeling van het hofleven en de politiek. Bestel hier het boek.