Wat is nieuws? ‘Verhalen over actuele gebeurtenissen zorgen voor een gevoel van thuishoren’
Tien maanden draaide promovendus Sanne Rotmeijer mee op de redacties van verschillende nieuwsmedia op Curaçao en Sint-Maarten. Ook volgde ze hoe nieuws rondgaat op straat en circuleert op sociale media. Het doel? Achterhalen hoe verhalen ‘het nieuws’ werden.
‘Als we over “het nieuws” praten, hebben we het vaak over professionele media en de verhalen die ze produceren’, legt Rotmeijer uit. ‘Het gaat dan over kranten, journaals of interviews met politici, maar tijdens mijn onderzoek kwam ik erachter dat nieuws veel breder is dan dat. Het is ook hoe “gewone” mensen alledaagse gebeurtenissen omzetten in verhalen. Die kunnen internationaal of nationaal zijn, maar ook heel lokaal, bijvoorbeeld nieuwtjes die gedeeld worden in de wandelgang en koetjes en kalfjes van het soort “Heb jij het al gehoord?”’
Wat groeit en bloeit?
In haar onderzoek maakt Rotmeijer daarom een onderscheid tussen ‘nieuws’, waaronder alledaagse processen vallen van verhalen maken en delen, en ‘het nieuws’, dat gaat over hoe media daar een selectie van maken. In de praktijk hangen ‘nieuws’ en ‘het nieuws’ nauw samen. ‘Ik wilde weten hoe die processen van nieuws maken een sense of belonging creëren, een gevoel van thuishoren.’
Ze focuste zich op de eilanden Curaçao en Sint-Maarten. Juist de bijzondere positie van deze landen binnen het Nederlands Koninkrijk maakt het onderscheid tussen ‘nieuws’ en ‘het nieuws’ voelbaar, legt ze uit: ‘Het publieke leven op de eilanden heeft nog steeds een weerklank van de manier waarop het in de koloniale periode is vormgegeven. Ik introduceer daarvoor de metafoor van de kas. Op de eilanden zijn de omstandigheden gecreëerd om bepaalde aspecten van nieuws te laten groeien. Dat wil overigens niet zeggen dat er alleen onderdrukking heeft plaatsgevonden: in een kas is ook ruimte voor wildgroei. En voor mieren tussen de planten.’
De wereld in de kas
Wel is er per definitie beperkte ruimte in de kas. Ondanks onverwachte bloei, betekent dat dat veel verhalen niet worden opgenomen in ‘het nieuws’. ‘Het punt van mijn boek is dat als je ook naar ‘nieuws’ kijkt, er ineens allerlei andere processen en mensen zichtbaar worden’, vertelt Rotmeijer. Waar ‘het nieuws’ vooral toegankelijk is voor de midden- en hogere klassen, maken we allemaal gebruik van de informele circuits van ‘nieuws’. ‘Om het gevoel van thuishoren in de wereld onder lagere klassen te begrijpen, moet je dus ook daarnaar kijken.’
Nieuw perspectief
Betekent dit dat nieuwsmedia een andere selectie moeten maken om ook deze groepen beter te bedienen? ‘Dat vind ik lastig om te zeggen’, zegt Rotmeijer. ‘Veel van wat ik heb geleerd over ‘nieuws’ heb ik ook geleerd van ‘het nieuws’. Op nieuwsredacties sijpelt er ook constant ‘nieuws’. Ik heb geprobeerd om het idee wat nieuws is en wat het betekent voor mensen open te breken. Ik hoop vooral dat het is gelukt om daar een nieuw perspectief op te bieden en daarmee ook te laten zien hoe belangrijk ‘nieuws’ kan zijn om je ergens thuis te voelen. Als ik in Rotterdam West, waar ik woon, mijn boodschappen doe en ik heb het met mensen over een nieuw gebouw, krijg je een ander idee van het thuis dat we delen dan wanneer je alleen ‘het nieuws’ volgt.’