Grens-taks op CO2 biedt enorme kans om klimaat aan te pakken
Een taks op de CO2-uitstoot van producten die de EU binnenkomen, biedt ongeziene mogelijkheden in de strijd tegen klimaatopwarming. Dat blijkt uit onderzoek waar de Leidse milieuwetenschapper Hauke Ward aan meewerkte. ‘Een nieuwe wereld gaat open’, zegt Ward. ‘Maar het succes staat of valt met hoe we lage- en middeninkomenslanden betrekken.’
Met een nieuwe grens-taks op CO2 (CBAM) wil de EU voorkomen dat landen hun industrie verplaatsen naar landen met een minder streng klimaatbeleid. Het Europese voorstel is om vanaf 2025 stapsgewijs taks te heffen op de CO2-uitstoot van producten die de EU binnenkomen. De politiek is het erover eens dat dit mechanisme er moet komen, maar over de precieze uitvoering is nog discussie.
De Leidse milieu-econoom Hauke Ward en drie internationale collega's onderzochten de mogelijke toepassingen van de grens-taks. In Nature Communications Earth & Environment delen ze hun bevindingen. ‘Ons uitgangspunt is de goederenstroom die een land in en uit gaat’, aldus Ward. ‘Alles wat je in- en uitvoert heeft een CO2-afdruk. Dat biedt mogelijkheden om invloed uit te oefenen.’
Een grenstaks voor CO2-uitstoot
CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism is een uitloper van de Europese emissiehandel (EU-ETS). Het idee van CBAM en een CO2-grenstaks is dat bedrijven minder geneigd zijn hun productie naar buiten de EU verplaatsen als voor invoer dezelfde koolstofprijs geldt als voor binnenlandse productie.
Potentie van grenstaks groter dan gedacht
Samen met collega's Timothé Beaufils, Leonie Wenz (Postdam Institute for Climate Impact) en Michael Jakob (Ecologic Institute), kwam Ward tot de conclusie dat de potentie van CBAM enorm is. Vele malen groter zelfs dan Europese beleidsmakers zelf beseffen. ‘Als we de grenstaks in zijn minst ambitieuze vorm toepassen, heeft dat al betrekking op ongeveer 83 megaton CO2 (op basis van cijfers uit 2016)', aldus Wenz. ‘Het gaat in dat geval vooral over de rechtstreekse uitstoot van geïmporteerd staal, aluminium en cement.’
Maar dat is slechts een fractie van het potentieel, blijkt uit het onderzoek. De EU zou de reikwijdte van CBAM kunnen uitbreiden tot het punt waar het de directe en indirecte CO2-afdruk omvat van álle goederen die in de EU aankomen. In zo’n scenario beslaat het mechanisme wel 1.558 megaton CO2, stellen de wetenschappers. Twintig keer meer dus dan het minst ambitieuze scenario.
‘Lage- en middeninkomenslanden worden extra hard geraakt door deze grens-taks'
Is dat eerlijk voor landen met lage inkomens?
Voorwaarde is wel dat CBAM zorgvuldig wordt toegepast, want anders worden lage- en middeninkomenslanden de dupe van de maatregel. Eerste auteur Beaufils: ‘Veel van die landen hebben een relatief kleine binnenlandse markt. Ze genereren een groot deel van hun CO2-uitstoot bij de productie van goederen die bestemd zijn voor de EU. Daardoor worden ze extra hard geraakt door CBAM.’
De taks voor een aantal van die kwetsbare landen kwijtschelden, is wellicht een oplossing. Maar dat komt uit het onderzoek niet naar voren als de beste aanpak. Het zou een vrijgeleide zijn om veel CO2 te blijven uitstoten.
'Biedt lage-inkomenslanden hulp bij de transitie’
Ward en zijn collega’s schuiven daarom een alternatief naar voren: het slim hergebruiken van de geïnde CO2-grenstaks. Dat geld kan de EU dan investeren om juist die lage- en middeninkomenslanden te helpen bij het ontwikkelen van schone industrieën en het hoofd te bieden aan schade veroorzaakt door klimaatverandering. Landen die de grootste hinder van de klimaatcrisis ondervinden, vooral in Afrika, Zuidoost-Azië en Latijns-Amerika, zouden volgens de onderzoekers het grootste deel van de opbrengst moeten krijgen.
Gamechanger
Als we de omvang van CBAM uitbreiden en de opbrengst van de taks slim benutten, kan het mechanisme volgens Ward echt een gamechanger worden. ‘Zeker als andere grote economieën, zoals de VS of China, het Europese voorbeeld volgen en met gelijkaardige regelingen komen.’
Tekst: Samuel Hanegreefs