Timo Slootweg publiceert een rechtsfilosofische studie over recht en tragedie
De tragedie staat schijnbaar diametraal tegenover moraal en recht. Waar de tragedie de grillige breuklijnen en troebele wateren van denken en doen confronteert, bewegen recht en moraal in andere richting, naar heldere orde, herstel en behoud. Toch moeten beide in samenhang worden bezien, zoals in dit boek wordt bepleit: tragedie is een - in theoretisch en praktisch opzicht -onmisbare morele en juridische categorie.
Voor een goed begrip van onze tijd is de tragedie van cruciale betekenis. Wij (post)moderne mensen zijn in belangrijk opzicht zoals de mens ten tijde van de Griekse tragediedichters (5e eeuw voor Christus). Onbedorven door de latere filosofische overtuiging de werkelijkheid geheel begrijpelijk te kunnen maken, ondervonden zij nog de eindigheid en tragiek van het bestaan. Dit tragisch besef is na hen verdoofd en onderdrukt geweest tot die in moderne tijd aan een heropleving toekwam.
De renaissance van het tragische vraagt om een fundamentele heroriëntatie. De presocratische mens stelt ons voor indringende vragen met betrekking tot de gerechtigheid die in moraal en recht gezocht wordt. Kan het morele en juridische oordeel gezien worden als een esthetisch of tragisch oordeel? Hoe verhoudt de democratie zich tot de tragische bestaansdimensie en wat betekent dit voor de ziel en het geweten van de democratische mens? Binnen de sterk door rationalisme en positivisme beheerste wetenschap der rechtsgeleerdheid zijn deze indringende vragen nog nauwelijks aan de orde gekomen.
Uitgangspunt voor deze verkenningen is Friedrich Nietzsche (1844-1900): zijn beroemde filosofie van de geboorte en het verval van de tragedie en zijn hoop op een wederopleving van het tragische denken. Maar mét Nietzsche en tegen hem in, worden in dit boek de bronnen van en aanzetten tot een dergelijke renaissance gezocht in de sfeer van het Bijbels-religieuze denken: in het werk van (onder anderen) Pascal, Kierkegaard, Dostojewski, Unamuno, Berdyaev, Shestov, Marcel en Tillich. Hun revolutionaire werk inspireert tot de ontwikkeling van een ethiek en recht die openstaan voor de tragisch-dynamische dimensie van de menselijke existentie: voor een rechtsleer en rechtsvinding als schepping van vorm, die beter kunst genoemd kan worden.
Timo Slootweg is universitair hoofddocent Rechtsfilosofie.
Langs Tragische EInders wordt uitgegeven door Gompel & Svacina.