‘Het gebruik van online vertaalmachines in medische situaties brengt mogelijk risico’s met zich mee’
Wetenschapper en docent Susana Valdez onderzoekt hoe migranten online vertaalmachines gebruiken in medische situaties. Uit haar onderzoek lijkt naar voren te komen dat veel migranten bij het gebruikmaken van vertaalmachines in medische situaties voor obstakels komen te staan. Mogelijke problemen zijn een gebrek aan begrip of vertrouwen.
Ben je niet voldoende bekend met de Nederlandse taal en moet je naar de huisarts of een brief van het RIVM lezen? Niets lijkt dan makkelijker en sneller dan op dat moment gebruik te maken van vertaalmachines zoals Google Translate of DeepL. Susana Valdez, docent vertalen en onderzoeker aan het Leiden University Centre for Linguistics (LUCL), wijst echter ook op de mogelijke risico’s van het gebruik van dit soort technologie in medische situaties.
Privacygevoelig en onduidelijk
Wanneer je bijvoorbeeld een brief van de huisarts krijgt in een taal die je niet begrijpt, lijkt het voor de hand liggend om deze te laten vertalen door een vertaalmachine. ‘Maar’, waarschuwt Valdez, ‘je moet hierbij wel rekening houden met de privacygevoeligheid. De informatie, zoals bijvoorbeeld je adres, die door de online vertaalmachine vertaald wordt, kan op verschillende manieren worden opgeslagen.
Maar kwetsbaarheid op het gebied van privacy is niet het enige risico van machinevertalingen in medische situaties. Neem bijvoorbeeld het gebruik van een automatische vertaling om een gezondheidsvragenlijst in te vullen. De patiënt gebruikt de vertaalmachine om de vragen te begrijpen en te beantwoorden. Vervolgens maakt de arts beslissingen op grond van de antwoorden op deze vragenlijst. Er bestaat dus een kans op incorrecte vertalingen die gevolgen hebben voor de gezondheid van de patiënt.
‘Het is belangrijk om te begrijpen dat een online automatische vertaling geen medische termen kan verduidelijken of potentiële misinterpretaties die ontstaan door culturele verschillen kan verhelderen' aldus Valdez. ‘Er wordt in een dergelijke vertaling niks extra toegelicht of verduidelijkt om de vertaling begrijpelijk te maken voor de gebruiker.’ Een van de gevolgen: patiënten die een online vertaalmachine gebruiken, zouden bijvoorbeeld hun diagnose niet volledig kunnen begrijpen.
De enige beschikbare optie
Soms is een vertaalmachine de enige beschikbare optie voor migranten, aldus Valdez. Maar gelukkig komt er steeds meer aandacht voor de taalbarrières op medisch gebied. Sinds de coronacrisis is de website van het RIVM in het Engels beschikbaar. Ook staan er op de website brochures voor het rijksvaccinatieprogramma voor kinderen in verschillende talen. Valdez noemt dit een goed begin. ‘Toegang tot gezondheidsinformatie gaat ook over het vertalen en aanpassen van volksgezondheidsinformatie voor iedereen.’
Ze vindt overigens niet dat de vertaalmachines zullen of hoeven te verdwijnen uit medische situaties Het blijf immers een snelle en gemakkelijke manier om de taalbarrière te doorbreken: ‘Maar we moeten wel begrijpen dat vertaalmachines beperkingen en de risico's kennen.’
Meer bewustzijn
Valdez wil zich daarom na haar onderzoek richten op het geven van trainingen voor migranten en medische professionals over hoe om te gaan met vertaalmachines. ‘Het is belangrijk voor migranten om te leren dat er risico's en beperkingen aan automatische vertalingen zijn verbonden en dat zij sommige risico’s kunnen beperken door extra vragen te stellen aan de arts. Ze kunnen bijvoorbeeld vragen om bevestiging dat ze het goed hebben begrepen.’ Valdez vertelt verder: ‘Dokters kunnen controleren of zij en de patiënt elkaar echt begrijpen door vragen op meerdere manieren te stellen of door de patiënt te vragen de uitleg te herhalen, bijvoorbeeld over hoe vaak medicatie moet worden ingenomen.’
De coauteurs van dit onderzoek zijn Ana Guerberof-Arenas (Groningen Universiteit) en Kars Ligtenberg (LUCL). Dit onderzoek is gefinancierd door LUCDH.