Congres Kinderrechten en migratie
Op 26 januari 2023 vond in Leiden het Congres Kinderrechten en migratie plaats. Het Congres was een samenwerking tussen Stichting Migratierecht Nederland en het Europa Instituut van de Universiteit Leiden. Tijdens het congres spraken wetenschappers, advocaten, rechters, beleidsmakers en andere professionals uit de migratierechtspraktijk en aanverwante vakgebieden over migratierechtelijke thema’s in een kinderrechtelijke context.
Tijdens het ochtenddeel belichtten de volgende wetenschappers de belangen van het kind in een migratiecontext:
- prof. dr.mr. M.E. (Margrite) Kalverboer, kinderombudsman en bijzonder hoogleraar Kind(ortho)pedagogiek en Kinder- en Vreemdelingenrechten, Rijksuniversiteit Groningen
- prof. dr. mr. P.R. (Peter) Rodrigues, hoogleraar Immigratierecht, Europa Instituut, Universiteit Leiden, en scheidend bestuurslid van SMN
- prof. A.M. (Ann) Skelton, lid van het VN-kinderrechtencomité, gasthoogleraar aan de Universiteit Leiden (leerstoel Children's Rights in a Sustainable World), en hoogleraar UNESCO leerstoel Education Law in Africa, Faculty of Law, University of Pretoria
Aan bod kwamen onder andere de rol en waarde van het Kinderrechtencomité van de VN, het belang van monitoring van kinderrechten voor de rechtspraktijk en de positie in het vreemdelingenrecht van minderjarige vreemdelingen. In de ochtend ging daarnaast een panel met de deelnemers in gesprek over de knelpunten in het beleid en de rechtspraktijk en de mogelijke oplossingen om de belangen van het kind beter voorop te stellen in het migratierecht. De paneltafel werd geleid door dagvoorzitter Adriana van Dooijeweert, raadsheer bij het Gerechtshof Den Haag en scheidend voorzitter van het bestuur van Stichting Migratierecht Nederland, en bestond uit de volgende sprekers:
- prof. dr.mr. M.E. (Margrite) Kalverboer, kinderombudsman
- drs. A. (Andrea) Vonkeman, hoofd UNHCR Nederland
- mr. M.A. (Martin) Vegter, juridisch adviseur kinderrechten en migratie, Defence for Children
- mr. drs. S. (Steffie) van Lokven, senior rechter Asiel- en Vluchtelingenrecht, Rechtbank Limburg, zp. Roermon
- mr. R. (Rhodia) Maas, directeur-generaal, Immigratie- en Naturalisatiedienst
Steffie van Lokven belichtte de rol van de rechter en onderstreepte daarbij dat juist in de rechtspraak rechters beter opgeleid zouden moeten worden op het gebied van omgang met kinderen tijdens een zitting. Zo zouden rechters in de vreemdelingenkamers er baat bij hebben om bestaande cursussen te volgen waarin handvatten worden gegeven hoe kinderen het best gehoord kunnen worden.
Margrite Kalverboer belichtte de zaak vanuit haar rol als Kinderombudsman, waarin zij o.a. als taak heeft om te bevorderen dat het Kinderrechtenverdrag wordt gewaarborgd; het
vreemdelingenrecht is hier een aspect van. Haar team is met ministeries en kinderen in gesprek gegaan en op basis daarvan is de zogenoemde toolkit ‘Het beste besluit’ (zie ook ve19003304) ontwikkeld. Deze toolkit helpt iedere professional om bij zijn beslissingen het belang van kinderen voorop te stellen.
Directeur-Generaal van de IND, Rhodia Maas, ging vervolgens in op de rol van de IND, die veel aandacht besteedt aan de belangen en rechten van het kind. Maar er valt vanzelfsprekend iets te verbeteren: zo worstelt de IND in Nederland met meer aanvragen dan zij aankan, wat resulteert in beleidsmatige achterstanden. Dit geldt helaas ook nog voor kinderen, die soms lang moeten wachten in procedures.
Martin Vegter benadrukte vervolgens de rol van Defence for Children die tweeledig is: 1) het bieden van juridische ondersteuning middels een helpdesk; 2) onderzoek verrichten en voorlichting geven aan professionals, ouders en kinderen. De categorie langdurig verblijvende kinderen is daarbij een lastige en pijnlijke categorie waar helaas nog geen oplossing voor is. Defence for Children zet zich hard in voor deze groep.
Het Hoofd UHNCR Nederland, Andrea Vonkeman, schetste tot slot de realiteit in Nederland voor kinderen in het vreemdelingenrecht en benadrukte daarbij de enorme druk in het asielsysteem. De rol van UHNCR is onder meer om best interest assessments uit te voeren aan de voorkant van de procedure en zogenoemde best interest determinations aan de achterkant uit te voeren. Vonkeman stelt daarbij dat aan de voorkant van de procedure het meest te winnen valt. Daarbij zijn vragen zoals: ‘wat is de situatie van het kind’?, ‘heeft het kind bepaalde kwetsbaarheden en zo ja welke?’, ‘hoe kun je het vertrouwen winnen van het kind?’, van essentieel belang. Dit vergt ook een samenwerking tussen diverse experts in het veld.
In het middagdeel gingen de deelnemers, bestaande uit advocaten, rechters, wetenschappers, beleidsmakers en andere professionals uit de migratierechtspraktijk en aanverwante vakgebieden, uiteen in verschillende werkroepen, waarin diverse onderwerpen werden belicht, variëfrend van kinderbescherming en verblijf, nationaliteitsrecht en de leeftijdschouw, tot ongedocumenteerde minderjarigen, alleenstaande minderjarige vluchtelingen, en tot slot het arrest Chavez Vílchez en het belang van het kind. De werkgroepsessies werden begeleid door o.a. mr. Pim Fischer (advocaat Fischer groep), Germa Lourens (stafmedewerker Nidos), Flip Schüller, (advocaat-partner Prakken d’Oliveira Human Rights Lawyers), Patty van Elk (senior medewerker Immigratie- en Naturalisatiedienst), Irene Kozica (medewerker behandelen en ontwikkelen Immigratie- en Naturalisatiedienst), Mark Klaassen (universitair docent, Europa Instituut, Universiteit Leiden), en Jorg Werner (advocaat Noordstern Advocaten).
Dit congres maakte onder meer duidelijk dat het kind in het vreemdelingenrecht helaas nog geen eigen plaats heeft verworven. Kinderen worden veelal nog als onderdeel van het gezin gezien, maar juist kinderen willen meebeslissen en willen daarbij ook horen waarom niet in hun belang is besloten. Juist dit is veel draaglijker dan over het hoofd gezien worden. Peter Rodrigues hoogleraar immigratierecht aan Leiden Universiteit, benadrukte daarbij dat kinderen niet verantwoordelijk gehouden moeten worden voor het gedrag van hun ouders, want anders betalen zij de rekening. Er is dus nog werk aan de winkel voor alle lagen van de rechtsstaat om het kinderrechtenperspectief in het vreemdelingenrecht een belangrijke plaats te geven.
Het congres werd voorgezeten door Adriana van Dooijeweert, die tot januari 2023 voorzitter bestuur van Stichting migratierecht Nederland was. Tijdens dit congres werd ook onze nieuwe voorzitter bestuur van Stichting Migratierecht Nederland, Aldo Kuijer, verwelkomd.
Ton Liefaard, Hoogleraar Kinderrechten aan de Universiteit Leiden, sloot de conferentie af met zijn indrukken en bespiegelingen van de dag. Hij concludeerde daarbij dat in al die complexiteit die we vandaag gehoord hebben het vanuit het kinderrechtenperspectief juist zou moeten gaan over de vraag: ‘welke plaats hebben de belangen en de rechten van kinderen in onze beslissingen’? Het concretiseren van deze rechten voor alle kinderen is daarbij van essentieel belang; respect voor menselijke waardigheid, non-discriminatie en inclusie en participatie van kinderen als actoren zijn daarin belangrijke kernwaarden van kinderrechten.
Gelukkig zijn we nu zijn nu wel verder dan 10 jaar geleden, toen dit Kinderrechtencongres ook plaatsvond in Leiden. Kinderen krijgen langzamerhand steeds meer erkenning in het vreemdelingenrecht, maar we moeten ons met zijn allen blijven inzetten. Liefaard eindigde de dag met een quote die ons zal bij blijven:
“In a constitutional state the hands of justice are never tied.” Justice Albie Sachs 6 December 2018
Dit verslag is geschreven door Barbara Safradin, Secretaris van de Commissie Meijers