Museum Talks: ‘Onze toegang tot het verleden begint bij de grondige kennis van objecten’
fotografie: Marijke Phoa
Als kind was Geert-Jan Janse al gefascineerd door de manier waarop objecten het verleden dichterbij kunnen brengen. Op 16 november houdt hij een Museum Talk over zijn werk bij Vereniging Rembrandt.
‘Als je naar een kasteel gaat, loop je langs oude meubelen waar mensen tweehonderd jaar geleden al op zaten’, vertelt Janse. ‘Het verleden is dus nog heel fysiek aanwezig, terwijl je tegelijkertijd een wereld betreedt die er niet meer is. De historicus Johan Huizinga noemde die ervaring van verbondenheid met het verleden de ‘historische sensatie’. Ik vind dat een heel fascinerend gegeven. Bij mij wordt dat gevoel vooral opgeroepen via objecten.’
Inspirerende gesprekken over klassiekers
Die fascinatie zorgt ervoor dat Janse na de middelbare school met twee studies begint: kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Die laatste studie ervaart hij als goed geregeld, overzichtelijk, maar ook wat schools, al zijn er op dat laatst uitzonderingen. Zo bewaart hij goede herinneringen aan een literatuurtentamen bij hoogleraar Nicolette Mout. ‘We hebben toen een ontzettend leuk en inspirerend gesprek gehad over allerlei klassiekers en de ideeën erin. Dat was voor mij zo’n moment dat ik dacht: zo kan het dus ook.’
Ambitieus verzamelen mogelijk maken
Het is een van de redenen om te kiezen voor een interdisciplinaire onderzoeksmaster over ideeëngeschiedenis aan het Warburg Institute in Londen, waarna hij via verschillende projecten bij het Rijksmuseum en Teylers Museum kennismaakt met de museumwereld. In juli dit jaar maakte hij de overstap naar de Vereniging Rembrandt. ‘Aan het eind van de negentiende eeuw werden veel belangrijke Nederlandse collecties als geheel aan het buitenland verkocht, vooral aan Amerika. Omdat de liberale overheid daar niets aan wilde doen, hebben Amsterdamse particulieren de Vereniging opgezet om belangrijke kunstwerken voor Nederland te behouden.’
-
Geert-Jan Janse en rapper Leafs bij De Vaandeldrager -
Bij 'Gezicht op Rhenen' door Jan van Goyen met Maike Woldring, directeur Stadsmuseum Rhenen, foto: Sander van den Bosch
Bijna honderdveertig jaar later houdt de Vereniging Rembrandt zich nog steeds bezig met Nederlandse collecties, al zijn de doelstellingen gedurende de jaren wat bijgesteld. De Vereniging helpt musea niet alleen bij de aanschaf van grote werken, zoals De Vaandeldrager van Rembrandt begin dit jaar (zie foto), maar stimuleert ook ambitieus verzamelen door kleinere musea. Zo steunde de Vereniging dit jaar de aankoop van een Gezicht op Rhenen door Jan van Goyen voor het nieuwe Stadsmuseum Rhenen (zie foto). ‘De afgelopen jaren heeft de vereniging met grote bedragen enorm bijgedragen aan de uitbreiding van het Nederlandse openbare kunstbezit, zowel voor aankopen op het gebied van oude kunst, als contemporaine werken Dat betekent ook dat we nu voor de uitdaging staan om het vermogen weer aan te vullen, zodat we ook in de toekomst ambitieus kunnen blijven steunen’, blikt Janse vooruit, om daarbij meteen aan te halen dat de Vereniging een aantal jaar geleden nog ‘het best bewaarde geheim van Nederland’ werd genoemd. ‘De afgelopen jaren hebben we de naamsbekendheid al flink vergroot, maar daar is nog een wereld te winnen.
Object als sleutel
Hij verzorgt dan ook graag een lezing in de serie Museum Talks van de Faculteit Geesteswetenschappen. ‘Ik zal wat uitgebreider ingaan op de geschiedenis van onze vereniging, de verbreding van onze doelstellingen die je een aantal keer ziet in onze geschiedenis en de uitdagingen die we hebben in de huidige tijd maar ik zal ook pleiten voor collectiegericht onderzoek. Aan de universiteit wordt kunstgeschiedenis en geschiedenis momenteel soms vrij theoretisch bestudeerd, maar kennis van het object blijft van groot belang. Ik juich het zeer toe dat er meer ruimte is voor nieuwe perspectieven op de Collectie Nederland, maar ook voor een nieuw verhaal is kennis van het object onontbeerlijk. ’
Van veelbesproken tentoonstellingen tot onderwerpen die zich in de museumwereld afspelen: in het najaar van 2022 organiseert de Leidse onderzoeksgroep Kunstgeschiedenis gratis (online) lezingen, de Museum Talks, met onderzoekers en curatoren.