Historicus Gert Oostindie is de nieuwe Cleveringa-hoogleraar
Gert Oostindie, emeritus hoogleraar Koloniale en postkoloniale geschiedenis, is dit jaar de nieuwe Cleveringahoogleraar van de Universiteit Leiden. Hij is op 4 oktober door de universiteit benoemd. In zijn oratie op 24 november, getiteld Moed en Miskenning, spreekt hij over (academische) vrijheid in relatie tot de koloniale en universitaire geschiedenis.
Oostindie bekleedt de leerstoel dit collegejaar. ‘Ik ben enorm vereerd met deze benoeming', zegt hij. De moed die Cleveringa in 1940 aan de dag legde was voorbeeldig en is ook voor mij nog altijd een bron van inspiratie. En natuurlijk is ‘bolwerk van vrijheid’ niet alleen een mooi epitheton voor de Leidse universiteit, maar ook een krachtig ideaal, geheel conform de gangbare eisen voor wetenschappelijke integriteit en vrijheid. Daar stonden Cleveringa en enkele andere Leidse hoogleraren in 1940 voor op.’
Hij vervolgt: ‘Maar waar stond de universiteit waar het ging om de vrijheid van anderen, ver weg in de koloniën? Die vraag deed zich direct al in 1945 opnieuw voor. Slechts weinigen op de universiteit hadden toen de moed om tegendraads te denken, veruit de meesten voegden zich in de brede nationale miskenning van het Indonesische nationalisme. Die miskenning had diepe wortels in de koloniale geschiedenis, een geschiedenis waarin ook de Leidse universiteit slechts weinige moedige dwarsdenkers kende, of het nu ging om slavernij of het kolonialisme in algemene zin. Daarover ga ik het hebben op 24 november.’
Gert Oostindie werd in 1983 hoofd van de afdeling Caraïbische Studies van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde / Royal Netherlands Institute of Southeast Asian and Caribbean Studies (KITLV-KNAW) en in 2000 werd hij benoemd tot directeur van het instituut in Leiden. Ook was hij van 2006 tot 2021 hoogleraar Koloniale en Postkoloniale Geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Van 1993 tot 2006 was Oostindie hoogleraar Antropologie en Comparatieve Sociologie van het Caribisch gebied aan de Universiteit Utrecht.
De Cleveringa-oratie wordt gehouden op donderdag 24 november van 16.00 tot 17.00 uur in het Academiegebouw, Rapenburg 73 in Leiden. De oratie is die middag ook online (live) te volgen op universiteitleiden.nl
De universiteit staat jaarlijks op (of rond) 26 november stil bij de protestrede van de Leidse hoogleraar rechtsgeleerdheid, Rudolph Cleveringa in 1940. Op die dag sprak Cleveringa zich in een openbaar college uit tegen het ontslag van zijn Joodse collega Eduard Meijers. Na zijn rede werd Cleveringa door de Duitse bezetter gearresteerd en Meijers kwam na Westerbork terecht in concentratiekamp Theresienstadt waar hij de oorlog zou overleven. Ook andere Leidse hoogleraren zoals rechtsgeleerde Ben Telders, medicus Ton Barge en theoloog Lambert van Holk protesteerden openlijk tegen de nazi’s. Van deze hoogleraren overleefde Telders de oorlog niet. De Cleveringaleerstoel is een wisselleerstoel van een jaar en symboliseert het grote belang van het vrije woord en de moed op te staan tegen de bezetter(s). Een motto dat de universiteit (Bolwerk van Vrijheid) als geen ander past. De universiteit herdenkt jaarlijks de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, tenminste 663 studenten, medewerkers en alumni kwamen om het leven.