Gepromoveerde Van Groesen: ‘Niks is te gek om te proberen.’
In een wereld waarin bacteriën steeds vaker resistent zijn tegen antibiotica, ging Emma van Groesen op zoek naar oplossingen. Deze maand promoveerde ze, na vier jaar onderzoek naar nieuwe varianten van het antibioticum vancomycine. Met succes.
‘Vancomycine wordt nu al gebruikt als laatste redmiddel tegen bacteriën die tegen veel andere antibiotica resistent zijn, zoals MRSA. Maar zelfs daar lijken bacteriën soms tegen te kunnen,’ vertelt Van Groesen. ‘Om te voorkomen dat er straks ziekteverwekkende bacteriën zijn die niet meer te stoppen zijn, moeten we dus iets nieuws vinden.’
Vernieuwde antibiotica
Van Groesen werkte in het lab van Nathaniel Martin (Instituut Biologie Leiden) aan het maken van nieuwe antibiotica. Daarmee gebruikte ze het bestaande vancomycine, maar voegde ze groepjes moleculen toe aan de structuur van het medicijn. De groepen kunnen op deze manier ieder een ander deel van de bacterie ‘aanvallen’. Ziekteverwekkende bacteriën zijn hier niet tegen bestand.
‘Tijdens mijn promotie heb ik op deze manier meerdere antibiotica gemaakt. Deze werkten o verschillende typen bacteriën. Zowel op zogenaamde grampositieve bacteriën, zoals MRSA, als gramnegatieve bacteriën’, vertelt Groesen enthousiast. Deze bacteriën verschillen door de samenstelling van hun buitenste laag. Die is bij gramnegatieve bacteriën moeilijker te doorbreken. ‘Maar toch komt mijn gemodificeerde vancomycin daar doorheen, waardoor een bacterie eigenlijk als een lekke band in elkaar zakt en doodgaat.’
Met experimenten alle kanten op
Inmiddels is Van Groesens promotie afgerond. Een andere veelbelovende antibiotica is gevorderd naar muizenstudies, de volgende fase in de ontwikkeling van antibiotica. Deze blijkt tot duizend keer actiever dan de originele vancomycine tegen grampositieve bacteriën.
‘Dat is toch wel bijzonder. Je voegt twee losse componenten bij elkaar, en het is heel gaaf dat ze elkaar dan blijken te versterken,’ aldus de onderzoeker. Het experimentele deel vond ze daarom ook het leukste onderdeel van de promotie. ‘Je kunt heel veel kanten op. Niks is te gek om te proberen. Soms komt dat uit op niks, en ik kan begrijpen dat je daarom op andere werkplekken sneller wordt afgekapt. Nu kreeg ik de ruimte om te onderzoeken hoe iets precies in elkaar zit en kon ik er een succes van maken.’
Extra goed plannen
Toch waren er ook lastige elementen gedurende de vier jaar, met name door het werken rondom Covid-19. ‘Ik vond het niet moeilijk om mezelf taken op te leggen en bezig te blijven. Maar als onderzoeker moesten we experimenten extra goed plannen.’ Wel voegt ze lachend toe: ‘Al ben ik inmiddels alweer bijna vergeten dat we daar rekening mee moesten houden!’
Publicaties
van Groesen, E., Slingerland, C. J., Innocenti, P., Mihajlovic, M., Masereeuw, R., & Martin, N. I. (2021). Vancomyxins: Vancomycin-polymyxin nonapeptide conjugates that retain anti-Gram-positive activity with enhanced potency against Gram-negative strains. ACS infectious diseases, 7(9), 2746-2754.
van Groesen, E., Innocenti, P., & Martin, N. I. (2022). Recent advances in the development of semisynthetic glycopeptide antibiotics: 2014–2022. ACS Infectious Diseases, 8(8), 1381-1407.