In Memoriam: Prof. Henk Jan de Jonge (1943-2022)
Met het overlijden van Henk Jan de Jonge op 16 april 2022 is de Leidse universiteit een van haar meest markante, geleerde en betrokken hoogleraren verloren.
Van Leidse scholen
Henk Jan de Jonge werd geboren in Leiden in 1943. Hij studeerde klassieke talen in de jaren zestig in Leiden en combineerde deze eerste liefde, voor Latijn en Grieks, met de studie van het Nieuwe Testament, vroegchristelijke letterkunde en patristiek. Zijn eerste baan bracht hem naar de Leidse Faculteit der Godgeleerdheid, waar hij meewerkte aan het grote project van de kritische editie van de Testamenten van de Twaalf Patriarchen, onder leiding van de Leidse hoogleraar Nieuwe Testament Marinus de Jonge, met wie hij meer dan alleen zijn achternaam deelde. De beide De Jonges en hun leerlingen vormden een ‘Leidse school’ van historisch-kritisch onderzoek naar de vroege christelijke literatuur, waarin gestreefd werd naar historische precisie en betrouwbaarheid, vaak in heftig debat met een langzaam gegroeide wetenschappelijke consensus die de toets der kritiek niet kon doorstaan en met meer moderne hermeneutische methoden.
Onderzoek
Henk Jan de Jonge promoveerde in Leiden in 1983 met een dissertatie over Erasmus’ lange en bittere gevecht met de Spaanse humanist Diego López de Zúñiga (Stunica) over de tekst van het Nieuwe Testament. Hierin openbaarde zich de tweede lijn van zijn indrukwekkende wetenschappelijke oeuvre: de studie van de receptie, tekstgeschiedenis en uitleg van het Nieuwe Testament in vroegmodern Europa. Deze twee lijnen – de historisch-kritische studie van het vroegste christendom en de geschiedenis van de Bijbelse exegese in vroegmoderne tijd – heeft hij tot op het laatst van zijn leven op het hoogste wetenschappelijke niveau met elkaar gecombineerd. Dit leidde tot vele gezaghebbende publicaties op beide terreinen en een groot internationaal netwerk.
Het behoorde tot een strenge opvatting van zijn wetenschapsgebied en de relevantie ervan dat Henk Jan probeerde bij te dragen aan de studie van de centrale thema’s van het vroegste christendom: de dood, opstanding en herdenking van Jezus van Nazareth. De centraliteit van die thema’s en zijn compromisloze pleidooi voor een historisch-kritische wetenschap brachten hem vaak in conflict met anderen en gaven aanleiding tot publieke debatten, live en in geschrifte, waarin hij zijn scherpe tong en even scherpe pen met groot effect kon aanwenden.
Leidse loopbaan
Na een vroege start als universitair docent Nieuwe Testament aan de Universiteit van Amsterdam keerde Henk Jan in 1985 terug naar de Leidse Faculteit der Godgeleerdheid. In 1987 werd hij benoemd op een bijzondere leerstoel Geschiedenis van de Bijbelse Exegese in vroegmoderne tijd en in 1991 tot gewoon hoogleraar Nieuwe Testament en vroegchristelijke letterkunde. Hij was tweemaal decaan van de Faculteit der Godgeleerdheid en drukte in zijn lange loopbaan als hoogleraar Nieuwe Testament een groot stempel op de academische theologie in Nederland. Dat deed hij naast zijn wetenschappelijke werk op verschillende manieren: de kern van zijn invloed lag in zijn onderwijs en in de begeleiding van studenten en promovendi. Hij stond bekend als een veeleisend docent en promotor.
Daarnaast mengde hij zich veelvuldig in publieke debatten over centrale thema’s in het vroege christendom en hun relevantie voor wetenschap, kerk en samenleving. Hij had een bevlogen betrokkenheid bij de Waalse kerk in Leiden en de geschiedenis van het Franstalig protestantisme in Nederland en hij was op allerlei niveaus betrokken bij het leven en bij de geschiedschrijving van de Leidse universiteit: van historisch werk over Scaliger tot het concipiëren van Latijnse teksten voor de bullen van nieuwe opleidingen en van eredoctoraten. Henk Jan trad met grote regelmaat en veel gevoel voor decorum op als pro-rector bij promoties. De genegenheid tussen Henk Jan en de Leidse universiteit was wederkerig: hij trad op als diesorator en had het bijzondere privilege koningin Beatrix de cappa om te hangen namens de Raad van Decanen bij haar eredoctoraat in 2005.
Op vakantie met Homerus
Het is nooit eenvoudig de mens achter de geleerde tevoorschijn te halen en Henk Jan de Jonge als geleerde was op vele manieren ‘larger than life’: dominant, kritisch, bevlogen en precies. Maar hij was ook een gezinsman, die zijn zomers doorbracht op een Grieks eiland met de Teubner-editie van Homerus, een uitzonderlijk goede en geestige spreker en raconteur en iemand die in staat was, soms, tot zelfrelativering. Zijn collega’s, promovendi en studenten hebben allen een grote hoeveelheid anekdotes over Henk Jan paraat, maar ook een onuitwisbare herinnering en zullen hem zeer missen. Dat geldt nog sterker voor diegenen die voor hem het belangrijkst waren: zijn vrouw Marjan, zijn zoons Hans, Casper en Lodewijk en hun gezinnen.
Tekst: Ab de Jong, hoogleraar Vergelijkende Religiewetenschappen, Universiteit Leiden
Meer informatie
Henk Jan de Jonge beheerde een persoonlijke website, waarop o.a. een volledig overzicht van zijn publicaties te vinden is:
Ga naar de persoonlijke website van Henk Jan de Jonge