Trends in gemeentelijk lobbywerk onder de loep: leerzame middag tijdens webinar CPL
Als voorproefje voor de Leergang Public Affairs door Gemeenten: “Grip op Transities” organiseerde het Centre for Professional Learning (CPL) van de Universiteit Leiden maandag een webinar. Ongeveer 30 deelnemers deden online mee met de themabijeenkomst over Vertrouwen in politiek, overheid en gemeenten: gaat 2022 het verschil maken?
Erik van Venetië is lobby- en public affairs adviseur en tevens docent bij de Leergang Public Affairs. Hij schreef diverse boeken over lobbyen en weet alles over hoe je als gemeentelijke lobbyist in Den Haag binnen komt en blijft. Samen met Eric de Rijk, public affairs adviseur en lobbyist bij de VNG (de Vereniging van Nederlands Gemeenten) sprak Van Venetië onder leiding van CPL-programmaleider Carola Schoor over de actualiteit in de gemeentelijke wereld in relatie met Den Haag, de trends in gemeentelijke public affairs en persoonlijke ervaringen van de deelnemers.
Actualiteit omtrent oorlog in Oekraïne
De oorlog in Oekraïne is hét onderwerp als het gaat om actualiteit. De Rijk: ‘De gezamenlijke inkoop van gas door gemeenten, daar wordt nu over gesproken. Er zijn door het hele land gemeenten die collectief gas hebben ingekocht volgens Europese aanbestedingsregels en vaak blijkt dat Gazprom het beste bod had, dus er zijn heel veel contracten die nu lopen met Gazprom. Dat leidt tot commotie, kunnen we daar wat aan doen? Hoe komen we daar vanaf? Daarop zoomen mijn collega’s nu in en het blijkt nagenoeg onmogelijk om Russisch gas van de Nederlandse markt te weren. Als je het contract nu verbreekt, betaal je veel meer voor een nieuw contract. Het wordt voor gemeenten dus een hele dure grap en dat geld is er simpelweg niet.’ Als we Rusland willen treffen dan moet er gemeenschappelijk worden opgetrokken, liefst in Europees verband, zegt De Rijk. ‘De primaire reactie is: hier moeten we wat aan doen, maar dat is in de praktijk dus lastig.’
Ook over de opvang van Oekraïense vluchtelingen is veel overleg tussen de gemeentelijke bestuurders. ‘Hier komt veel bij kijken voor gemeenten. Oekraïners hebben recht op vrij reizen door Europa en kunnen hier werken, ook kinderen mogen hier naar school. De verwachting is dat er veel mensen deze kant op vluchten, maar hoeveel is onduidelijk. Gemeenten staan aan de lat om onderdak te regelen voor de vluchtelingen. Maar er is nog steeds woningnood in Nederland, dat wordt dus wel een uitdaging.’
Met de rem erop begroten
De Rijk vertelt daarnaast over de negatieve effecten van het huidige regeerakkoord op de financiële toekomst van de gemeenten. Kijkend daarbij naar de komende gemeenteraadsverkiezingen, dan is het zijn verwachting dat veel nieuwe colleges vanaf dag een met de rem erop moeten begroten en zelfs in het slechtste geval meteen moeten bezuinigen.
Erik van Venetië gaat vervolgens verder over de drie trends die er zijn waar te nemen in de gemeentelijke lobby. Hoe gaat de public affairs tussen gemeenten en het rijk? Van Venetië: ‘Het eerste is samenwerken. Je ziet op gemeentelijk solo-niveau steeds meer pogingen om meer samenwerking te zoeken met maatschappelijke stakeholders. Soms is dit heel goed georganiseerd, bijvoorbeeld in de regio Twente. Daar heb je Twente Board, een goed opgetuigde club die volgens een drie O-samenwerking opereert: Overheid-Ondernemers-Onderwijs. Hele interessante ontwikkeling is dat om die nieuwe vormen te zien.’
Onderschatting van kennis en netwerkniveau
Tweede trend gaat over kwaliteit van de lobbyboodschap. ‘Wat ik merk in lobbygesprekken met ambtenaren en Kamerleden is dat in Den Haag een concentratie van kennis is. Gemeenten denken soms: oh ik ga wel even naar Den Haag om een en ander te regelen, maar dan wordt het kennis- en netwerkniveau onderschat. Je komt alleen nog maar binnen met hele goede en doordachte boodschappen. En daarbij helpt de eerste trend ook: als je dat samendoet met anderen. Binnenkomen is niet zo moeilijk, maar daar blijven wel.’ De derde trend die Van Venetië noemt is handelen in onzekerheid. ‘Mijn oproep aan ambtenaren is om ruimte te zoeken binnen je organisatie om te innovatief bezig te zijn met je lobby. Bestuurders hebben vaak last van afrekencultuur, kritische gemeenteraden, sociale media, lokale partijen. Het is dan zaak om met bestuurders die lef hebben toch je lobby op poten te zetten.’
Leef je in in de ander
Daarna is het tijd voor vragen vanuit de deelnemers. Een vraag gaat bijvoorbeeld over de voorbereiding als je naar Den Haag gaat. Hoe kan je dat het beste doen? Hoe maak je je verhaal zo breed mogelijk? Van Venetië: ‘Verdiep je in waar Den Haag mee bezig is. Welke opgaves heeft Den Haag? Zorg dat je op jouw onderwerp het regeerakkoord uit je hoofd kent en vraag daarover door. Door je in te leven in de ander, bereid je je zelf goed voor. Dat geldt zeker voor de gemeentelijke lobby richting Den Haag.’
Van Rijk vult aan: ‘Wij staan ook wel bekend als de Vereniging Nooit Genoeg. Wij komen vaak klagen dat het geld op is. Een van de lastigste dingen van ons werk is om bij een kamerlid of een departement langs te gaan en er niet een aap op hun schouder bij te komen zetten. De kunst is om het zo te brengen dat jouw gesprekspartner het gevoel heeft dat je een aapje van hem overneemt. Als je dat voor elkaar krijgt, ben je zeer effectief bezig, maar dat is wel het lastigste deel van lobbyen.’
Public Affairs door Gemeenten 2022: “Grip op transities”
Deze themabijeenkomst was tevens een voorproefje van de voorjaarseditie van de Leergang Public Affairs door Gemeenten 2022: “Grip op transities”, van het Centre for Professional Learning van Universiteit Leiden.