Waarom we steeds voor dezelfde nummers gaan in Top 2000
Nu het jaar ten einde loopt, kijken veel muziekliefhebbers uit naar de Top 2000. Hoe hoog staat dat favoriete nummer en wie staat op nummer één? Toch is de lijst vaak erg voorspelbaar en staan steeds dezelfde nummers in de top 10. Volgens neuropsycholoog en universitair hoofddocent Rebecca Schaefer is juist die herhaling wat wij zo fijn vinden aan de lijst der lijsten.
Schaefer onderzoekt de effecten van muziek en hoe die kunnen worden ingezet voor gezondheidstoepassingen. ‘Het is interessant hoeveel we van herhaling houden als het om muziek gaat’, zegt Schaefer. ‘We zoeken vaak het bekende op als het gaat om muziek. Voor onderzoekers is het ook de vraag waarom dat leuk blijft.’
Het antwoord zit hem volgens Schaefer erin dat we met verschillende systemen luisteren. ‘Als je een muziekstuk luistert dat je al kent, dan weet je wat er komt. Maar je hoort onbewust ook in hoeverre het afwijkt van wat voorspelbaar is voor muziek.’ Als voorbeeld noemt Schaefer het afwijken van een standaard akkoordenstructuur. ‘Daardoor blijft het interessant, omdat het afwijkt van het standaardrecept.’
Herinneringen
Ook de herinneringen die we koppelen aan muziek, spelen een belangrijke rol bij het herhaaldelijk luisteren. ‘Hoe vaker je ernaar luistert, hoe gelaagder de herinnering wordt. Sommige nummers zijn gekoppeld aan één specifieke zomer op de middelbare school, maar andere nummers heb je je hele leven bij je. Daar heb je veel associaties en gevoelens bij. Als zo'n nummer jou herinnert aan een persoon waar je om geeft, dan belichaamt het muziekstuk veel meer dan alleen wat er in de muziek zit.’
'Het is muziek die je je hele leven nog kan meezingen en waar je sterke herinneringen aan hebt'
Top 2000-stemmers lijken vooral te kiezen voor muziek uit hun jeugd. ‘Uit onderzoek komt duidelijk naar voren dat mensen een speciaal plekje in hun hart hebben voor de muziek waar ze naar luisterden tussen hun twaalfde en twintigste’, zegt Schaefer. ‘Dat heet de reminiscence bump. Het is muziek die je je hele leven nog kan meezingen en waar je sterke herinneringen aan hebt.’
Die reminiscence bump ziet Schaefer ook duidelijk terug in haar onderzoek naar de effecten van muziek bij mensen met dementie. ‘Als je terug gaat rekenen in welke periode iemand een tiener was, dan kun je vaak voorspellen op wat voor muziek mensen goed reageren.’
Genres
Rockmuziek domineert elk jaar de Top 2000, terwijl pop, dance en hiphop veel minder terugkomen in de lijst. Zijn bepaalde genres voor ons brein aantrekkelijker dan anderen? Schaefer denkt van niet. ‘Ik koppel het liefst alles los van genres, het gaat om wat muziek voor iemand betekent. Binnen elk genre heb je een hele range aan emoties die uitgedrukt kunnen worden.’
Zij ziet wel andere verschillen tussen genres die het stemgedrag kunnen beïnvloeden. ‘We hebben ook wel een beetje een voorgebakken idee van wat ‘goede muziek’ is. Misschien voldoen rockballades, die hele andere principes hebben dan veel nieuwere elektronische muziek, wel beter aan dat idee.’
Is de Top 2000 dan een beetje elitair? ‘Binnen zijn eigen niche misschien wel.’
Ook wordt popmuziek soms gezien als muziek voor mensen die minder ontwikkeld zijn, zo merkt Schaefer. ‘Terwijl popmuziek per definitie de muziek is die de meeste mensen mooi vinden. Het idee dat goede muziek daar bovenuit stijgt, opereert op het principe dat muziek meer teweeg moet brengen dan dat het alleen maar lekker is en dat je er fijn bij voelt. Maar dat gevoel overbrengen is ook juist één van de belangrijkste dingen die muziek doet.’ Is de Top 2000 dan een beetje elitair? ‘Binnen zijn eigen niche misschien wel.’
Collectieve mening
Toch is het juist die gezamenlijke zoektocht naar wat goede muziek is, die de Top 2000 zo aantrekkelijk maakt, denkt Schaefer. ‘Het is een collectieve mening, een soort antwoord op een collectieve vraag. Dat spreekt mensen aan. Muziek heeft een sociale aard, het is communicatief en probeert iets over te brengen. Vaak ervaren we muziek ook in een groepscontext. Maar de Top 2000 is ook een wedstrijd. Het geeft validatie als jouw nummer hoog staat. Dan weet je dat je niet alleen bent.’
Tekst: Tom Janssen