‘Beter vandaag actie ondernemen dan morgen de schade herstellen’
Je kan beter zo snel mogelijk iets aan de stikstofvervuiling doen, dan straks tegen hoge kosten de gevolgen oplossen. Dat is de les die we volgens stikstofexpert Jan Willem Erisman kunnen leren uit de Nederlandse stikstofcrisis. In een opiniestuk in vaktijdschrift Science deelt hij deze les met andere landen. Volgens hem moeten we beginnen bij ammoniak. ‘Als de wereld nu ammoniak-maatregelen neemt, levert dat veel gezondheidswinst op tegen relatief lage kosten.’
Oorspronkelijk is reactieve stikstof maar beperkt in de natuur aanwezig. Maar de mens zorgde de afgelopen eeuw voor een enorme toename. ‘Dat leidt tot verlies van biodiversiteit, bodemverzuring en een overschot aan voedingsstoffen in kust- en natuurgebieden,’ aldus Erisman. ‘Dat laatste klinkt positief, maar zorgt ervoor dat algen en andere snelle groeiers het overige leven verdrukken. Daarnaast heeft stikstof ook schadelijke effecten op onze gezondheid.’
Stikstofoxides en ammoniak
De stikstof in onze lucht komt voornamelijk uit stikstofoxides en ammoniak. Beiden vormen fijnstof in de lucht die schadelijk is voor onze gezondheid. Als je teveel fijnstofdeeltjes inademt, kan het je levensverwachting zelfs ernstig verkorten.
Ammoniak minderen is goedkoper en makkelijker
Om deze reden proberen veel landen wereldwijd hun stikstofuitstoot te verminderen. Tot nu toe lag de focus vooral op het verminderen van de uitstoot van stikstofoxides. ‘Maar volgens mijn collega Baojing Gu kunnen we ons beter richten op ammoniak,’ zegt Erisman. ‘Hij rekende samen met het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) uit dat luchtvervuiling door stikstof jaarlijks wereldwijd 23,3 miljoen levensjaren kost. Dat kun je met modellen omrekenen naar een economisch kostenplaatje van ongeveer 420 miljard dollar. De kosten om onze ammoniakuitstoot terug te dringen, zijn hier maar een fractie van.’
'In grote delen van de wereld kunnen we relatief makkelijk de ammoniakuitstoot verminderen'
De ammoniakuitstoot is goedkoper terug te dringen dan die van stikstofoxiden. Erisman: ‘Als we een kilo minder stikstof willen uitstoten, kost dat 16 dollar als we dat doen via stikstofoxiden. Maar door te minderen met onze uitstoot van ammoniak, behalen we hetzelfde doel voor maar 1,5 dollar.’ In grote delen van de wereld, zoals de VS, China en India is het verminderen van ammoniakuitstoot volgens Erisman relatief makkelijk. ‘We kunnen hier de hoeveelheid kunstmest verminderen zonder dat het opbrengsten kost en dierlijke mest veel effectiever inzetten.’
Ammoniak en de Nederlandse stikstofcrisis
‘In Nederland hebben we die goedkope maatregelen al genomen,’ aldus Erisman. ‘De uitstoot van ammoniak is met 60 procent gedaald sinds 1990. Ondanks die reductie halen we de doelen niet, en heeft de Raad van State geoordeeld dat er meer nodig is om de Nederlandse natuur te beschermen.’
Beleidsmakers zoeken nu hard naar nieuwe manieren om de uitstoot van stikstof en ammoniak te verminderen, zodat ze weer voldoende vergunningen kunnen geven voor het bouwen van huizen en de uitbreinding van wegen. Erisman: ‘De kosten om deze uitstoot nog verder terug te brengen, schat het PBL vele malen hoger dan in de rest van de wereld.’
Nederland als voorbeeld
Het nieuwe kabinet zal hiervoor miljarden euro’s moeten uitgeven. Erisman: ‘Als we tien jaar eerder al maatregelen hadden genomen, hadden we nu een beter evenwicht tussen een duurzame economie en de natuur. De veranderingen die nu nodig zijn, zullen effect hebben op economie, met name die van de voedselproductie. Boeren zullen hulp, stimulans en voorzieningen nodig hebben om zich aan te kunnen passen.’
'Een oplossing voor ons stikstofprobleem zal heel duur worden als de industrie en landbouw zich niet op een duurzamere manier gaan ontwikkelen'
Het verhelpen van ons wereldwijde stikstofprobleem zal heel duur worden als de industrie en landbouw zich niet op een duurzamere manier gaan ontwikkelen, stelt Erisman. ‘Gu en zijn collega’s tonen aan dat de wereldwijde schade aan het milieu, de economie en onze gezondheid nu vele mate is dan de kosten van maatregelen. We moeten vandaag actie ondernemen. Dat hebben we in Nederland inmiddels wel bewezen.’
Lees het boek van Jan Willem Erisman!
Meer over het stikstofprobleem en mogelijke oplossingen lees je in het nieuwe boek van Erisman: Stikstof. De sluipende effecten op natuur en gezondheid dat op 15 november tijdens een symposium in Den Haag zal worden gepresenteerd. In het boek zetten experts de wetenschappelijk achtergronden van de stikstofproblematiek op een rijtje. Het boek werd samengesteld door hoogleraren Jan Willem Erisman en Wim de Vries (Wageningen Universiteit) in samenwerking met Stichting Biowetenschappen en Maatschappij. Meer dan 20 wetenschappers en specialisten van diverse instituten droegen eraan bij.
Stikstof. De sluipende effecten op natuur en gezondheid verschijnt bij Uitgeverij Lias en is bij de boekhandel te koop voor € 12,50.