Prijs voor het meest extreme hemellichaam ooit ontdekt
Joseph Callingham van de Leidse Sterrewacht ontvangt de Louise Webster Prijs voor uitmuntend post-doc onderzoek. Calligham krijgt de prijs van de Astronomical Society of Australia voor zijn geslaagde zoektocht naar het meest extreme object in het heelal.
Stofpluimen en wonderlijke wind
Calligham ontdekte het helderste en meest extreme hemellichaam in het heelal tot nu toe. Apep, genoemd naar de oude Egyptische god van de chaos, bestaat uit ten minste drie zware, hete sterren die zijn omgeven door spectaculaire spiraalvormige stofpluimen. Calligham en zijn collega’s toonden aan dat Apep twee soorten stellaire wind genereert, waarvan de ene zes keer sneller beweegt dan de andere, een zeer wonderlijke waarneming. Sinds de publicatie in Nature Astronomy in 2019 is het werk een inspiratie geweest voor veel nieuwe onderzoeksprojecten en heeft het honderden mediaverhalen opgeleverd.
Een veertje in de storm
‘Apep heeft onze ideeën over de stervende zware sterren flink in de war geschopt,’ zegt Callingham. ‘Wanneer de meest massive sterren het einde van hun leven naderen, produceren ze ongelooflijk snelle winden, van meer dan 1000 kilometer per seconde. Deze winden voeren enorme hoeveelheden massa van de ster af. Vaak hebben deze massieve sterren ook een partner. De snelle winden van de stervende ster kunnen dan tegen zijn metgezel botsen en zo exotische stofpatronen produceren.’ Het Apep-systeem daarentegen is getooid met een spectaculair stofspinnewiel dat veel langzamer beweegt dan de wind binnen het systeem. ‘Je kunt het vergelijken met een stilhangend veertje te midden van een enorme storm,’ aldus Calligham.
Zo werkt moderne wetenschap
De reis die leidde tot de ontdekking van Apep begon toen Calligham nog masterstudent was in Australië, en kwam pas tot een eind na zijn aankomst in Nederland. ‘Omringd door een internationaal team van experts, loste ik eindelijk dit mysterie op’, zegt hij. ‘Een ontdekking in de astronomie is altijd spannend. Maar terwijl sommige ontdekkingen een onmiddellijke en duidelijke wetenschappelijke impact hebben, is er soms eerst een incubatieperiode nodig voordat die impact zich kan uitrollen. De ontdekking van Apep behoort tot die laatste categorie. Het is een geweldige microkosmos voor hoe de moderne wetenschap werkt.
Calligham schreef een speciale blog voor Nature Astronomy over deze reis – Riding the serpent: The discovery and study of Apep.
Geen soloprestatie
Callingham was ongelooflijk verrast en verheugd toen hij hoorde over de prijs. ‘Ik voel me zeer bevoorrecht dat ik deze prijs mag ontvangen. Die vreugde gaat echter ook gepaard met het ongeruste gevoel dat wat ik als een teamprestatie beschouw, nu aan één persoon wordt toegekend. Ik heb het buitengewone geluk dat ik een geweldig team om me heen heb gehad dat het mogelijk heeft gemaakt om Apep te ontdekken en enkele van zijn raadsels op te lossen.’
Begin van een astronomische reis
Momenteel werkt Calligham nog steeds aan het oplossen van enkele raadsel van Apep. Hij doet dit samen met studenten van de Leidse Sterrewacht. ‘Verder breng ik mijn tijd vooral door met het zoeken naar sterren en exoplaneten.’ Dat doet hij met LOFAR, een grote radiotelescoop die extreem lage frequenties detecteert en gevestigd is in Nederland. ‘Apep is echt het begin van mijn ontdekkingsreis in de wereld van sterren en exoplaneten.’
Eerbetoon aan astronomen op jaarlijkse conferentie
De Astronomical Society of Australia (ASA) is de Australische beroepsorganisatie voor astronomie. Zij eert zes Australische sterrenkundigen tijdens hun jaarlijkse conferentie op 14 juni 2021 in de School of Physics van de Universiteit van Melbourne.
De Louise Webster prijs die Callingham ontvangt is vernoemd naar Dr Louise Webster. Zij was staf-astronoom bij het Anglo Australian Observatory. Zij overleed in 1990 op 49-jarige leeftijd, na een lang ziekbed. De prijs bekroont uitmuntend onderzoek van een wetenschapper aan het begin van zijn of haar postdoctorale loopbaan.