Kunst als olievlek van verandering
Wie maatschappelijke impact wil maken, moet meer doen dan wetenschappelijke artikelen schrijven. Dat is het idee achter de Master Honours Class ‘Leiden Revisited’, waarin studenten met kunst verbeeldden hoe Leidenaren buiten de singels de stad ervaren: ‘Dé manier om het debat te starten.’
Zoals velen van ons veranderde ook hoogleraar Rechtssociologie Maartje van der Woude (Van Vollenhoven Instituut) tijdens de pandemie in een fanatieke wandelaar. Zij ontdekte zo dat Leiden veel meer is dan alleen de binnenstad. ‘Binnen de singels zie je voornamelijk hoogopgeleide witte mensen, terwijl er daarbuiten veel meer diversiteit is. Waarom zie ik deze mensen niet? Voelen zij zich wel verbonden met de stad?’
Deze vragen waren het startpunt van de Master Honours Class Leiden Revisited: Social Control and Social Cohesion in Insecure Times. Door middel van straatinterviews en observaties onderzochten studenten hoe Leidenaren buiten de singels de stad ervaren. Ook onderwerpen als discriminatie, sociale uitsluiting en etnisch profileren kwamen daarbij aan de orde.
Achenebbisj-buurt
Onder begeleiding van kunstenaarscollectief Liquid Society toverden de studenten de verzamelde data om tot kunstuitingen, die zij aan het einde van het vak presenteerden met een kunstroute door Leiden. Langs deze route vond je onder andere een stoepkrijtinstallatie, gemaakt door studenten én buurtbewoners. Deze bestond uit woorden die geassocieerd werden met de wijk, zoals ‘achenebbisj-buurt’, ‘volkswijk’ of ‘samenhang’.
-
Buurtbewoners schreven op welke woorden met hun buurt geasocieerd werden. -
De studenten bezochten de stoepkrijtkunst tijdens de eindpresentatiewandeling door Leiden.
Verder lieten de studenten ook met video’s, gedichten, kledingstukken, tekeningen en foto’s de verschillende gezichten van Leiden zien. En dat was nog niet alles, vertelt junior onderzoeker en onderwijsassistent Nanou van Iersel: ‘De genodigden waren zelf ook deel van een kunstwerk. Bij aankomst kregen zij tot hun grote verassing een sandwichbord omgehangen met foto’s van de kunstuitingen erop. Zo trokken we veel bekijks – en het was dé manier om het debat te starten.’
Uitlaatklep
Waarom eigenlijk een kunstwerk maken en niet gewoon een paper schrijven? Lot Vegter, één van de oprichters van Liquid Society, licht toe: ‘Kunstenaars kijken op een vernieuwende wijze naar bestaande vraagstukken. Daarnaast kan je met kunst jouw eigen visie en verhaal uitbeelden. Het is een aanjager van het debat en een uitlaatklep voor je onzekerheden en frustraties over de huidige wereld.’
Maartje voegt hieraan toe dat kunst iets teweegbrengt wat volgens haar mist in de wetenschap: maatschappelijke impact. ‘Ik schrijf al jaren over ongelijkheid en discriminatie, maar deze publicaties veranderen niets aan de problemen. Wetenschappers zijn daar ook niet voor opgeleid. Daarom hebben we andere partners, zoals kunstenaars, nodig. Zo bereik je een veel groter publiek.’
Micro-overwinningen
Studenten zijn lovend over het nieuwe vak. Sommige vertellen dat hun beeld van de werkelijkheid is opgeschud door de verhalen van buurtbewoners en klasgenoten. Voorheen dachten zij nooit na over onderwerpen als stereotypering en discriminatie, maar daar is verandering in gekomen. Voor Maartje zijn dit micro-overwinningen. ‘Deze studenten praten weer met hun huisgenoten, clubgenoten en familieleden. Die olievlek is waar ik in geloof.’
Met de gebundelde krachten van kunst en wetenschap willen Maartje, Lot en Nanou de wereld een stukje mooier maken. Zij hopen dat samenwerking tussen verschillende disciplines veel vanzelfsprekender zal worden. Lot: ‘Kijk naar die micro-impact die we hier samen gefaciliteerd hebben. Dat is wat je met de juiste mensen kunt bereiken.’
Tekst: Sarawitia Franken
Krijtinstallatie: creatie en foto's door Suzanne van Wieringen en Anna N Semi