Iedereen kan slachtoffer worden van cybercriminaliteit
Criminologiestudenten Simone Kruijt en Noor Hekker deden onderzoek naar cybercriminaliteit in Leiden en presenteerden hun bevindingen aan een enthousiaste burgemeester Lenferink en de regionale politie. De conclusies moedigen aan om een nieuwe aanpak te ontwikkelen, aldus de burgemeester.
Cybercriminaliteit neemt grote vormen aan en raakt steeds meer bedrijven en particulieren. Beide studenten liepen dit jaar stage bij Team Veiligheid van de gemeente Leiden. Simone Kruijt onderzocht hoeveel Leidenaren in 2019 slachtoffer werden. Voor haar onderzoek gebruikte ze de landelijke Veiligheidsmonitor en nam ze de data uit 2019 onder de loep. Van de 2632 respondenten uit Leiden werden 515 (19.6%) slachtoffer van tenminste één digitaal delict. De meeste respondenten, 8.4 % van het totaal, werden slachtoffer van een hack, een digitale inbraak op laptop of smartphone. Van identiteitsfraude werd 3.1% slachtoffer, van koop- en verkoopfraude 7% en van cyberpesten 5.1%.
Slachtofferprofiel
Kruijt wilde achterhalen of de data patronen zichtbaar maken. Maken bepaalde bevolkingsgroepen eerder kans om slachtoffer te worden van digitale criminaliteit? Kruijt: ‘Het blijkt dat de slachtoffers heel heterogeen zijn en in alle bevolkingsgroepen voorkomen. Dus in bijna alle leeftijdsgroepen en opleidingsniveaus kunnen mensen de dupe worden.’ Dat inzicht is belangrijk voor de aanpak. ‘Er kan niet een beperkt slachtofferprofiel worden opgezet en de voorlichting zou zich dus moeten richten op de héle bevolking.’
Risico’s inschatten versus angstig zijn
Noor Hekker deed onderzoek naar risicoperceptie en angst: hoe groot schatten Leidenaren de kans in dat ze slachtoffer kunnen worden van cybercriminaliteit en hoe bang zijn ze daarvoor? Ze nam een enquête af onder 189 respondenten van het Leiden Panel, een grote diverse groep bewoners die meedenkt over de stad. Hieruit bleek dat Leidenaren de kans op slachtofferschap ‘gemiddeld’ inschatten; ze achten de kans niet waarschijnlijk maar ook niet onwaarschijnlijk. Hekker: ‘De risicoperceptie was lager als men dacht controle te hebben over het al dan niet slachtoffer worden. Maar als ze moeten aangeven hoe bang ze ervoor waren reageerden ze wel iets bezorgder.’
Presenteren voor de driehoek: ‘Het rapport verdwijnt nu minder snel in een la’
Ellende voorkomen
Ook ontdekte Hekker dat Leidenaren de kans op slachtofferschap hoger inschatten als ze al een keer slachtoffer waren geweest van cybercriminaliteit. Ze hoopt dat haar onderzoek de gemeente een beginpunt biedt voor de ontwikkeling van preventiebeleid. ‘Daders zijn vaak lastig op te sporen maar door voorzichtiger internetgedrag kunnen Leidenaren veel ellende voorkomen. Het is in ieder geval belangrijk dat mensen zich realiseren dat ze zelf er iets aan kunnen doen.’
Burgemeester: nuttig onderzoek
De gemeente was erg nieuwsgierig naar hun bevindingen. Op 5 mei presenteerden de studenten hun onderzoek aan de driehoek, burgemeester Lenferink en vertegenwoordigers van de politie en het Openbaar Ministerie. Een bijzondere kans, zo vonden de studenten. Kruijt: ‘Het rapport verdwijnt nu minder snel in een la.’
In een reactie zegt burgemeester Lenferink de onderzoeksresultaten van de studenten zeker te gebruiken: ‘Simone en Noor hebben met hun onderzoeken aangetoond dat cybercriminaliteit nóg complexer is dan we al dachten. Voor de aanpak was het eenvoudiger geweest als eruit was gekomen dat sommige groepen meer bevattelijk zouden zijn. Maar iedereen blijkt slachtoffer te kunnen worden en de angst voor deze vorm van criminaliteit hangt van veel factoren af. Dat was anders dan verwacht en strategieën werken dus niet als ze alleen gericht zijn op bepaalde doelgroepen. Deze onderzoeksresultaten nemen we dan ook dankbaar mee in het denken over onze aanpak en onze voorlichting.’
Reactie politie
Ook de politie van Leiden-Bollenstreek neemt de onderzoeken serieus. Volgens een woordvoerder geven de onderzoeken een waardevol beeld van ontwikkelingen, percepties en mogelijke aanknopingspunten voor de aanpak van digitale vormen van criminaliteit. De presentaties maakten duidelijk dat de werkelijkheid in het ‘digitale domein’ niet altijd overeenkomt met het beeld dat de leden van de driehoek daarvan hadden, aldus de woordvoerder.