‘Soms is simpelweg doorleven al een vorm van verzet’
Hoe beïnvloeden heftige oorlogservaringen verschillende generaties? Studenten maakten een video over aangrijpende familieverhalen. Ze interviewden medestudenten en schrijfster Dubravka Ugrešić. De première was op 4 mei tijdens 'Uur van Herinnering'. Bekijk deze online herdenking.
Vijf studenten vertellen voor de camera over hun bewogen familiegeschiedenis. Zo blikt een student terug op zijn Joodse familieleden die vermoord werden tijdens de Holocaust en een ander hoe het is om als Koerdische vrouw onderdrukt te worden in Iran. Dat doen ze aan de hand van een persoonlijk object, zoals een koffer die verwijst naar de vlucht van de familie uit nazi-Duitsland.
Video
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website ofUur van Herinnering
NIOD-onderzoeker Martijn Eickhoff geeft een lezing over nazi-wetenschap en daarna volgt de video 'Archaeology of Resistance'.
Oorlog en verzet
De video vloeit voort uit de research clinic ‘Archaelogy of Resistance’ waarin studenten vormen van verzet onderzoeken. Aida Gholami, Berta Navarro en Emma Gerritsen werkten mee aan de video. ‘Historische gebeurtenissen bekijken we vaak vanaf een afstand en door een feitelijke lens’, legt Navarro, student Liberal arts and sciences, uit. ‘Maar door dit project zien we hoe die gebeurtenissen doorwerken op volgende generaties.’ De geïnterviewde studenten vertellen hoe zij zich de oorlogsverhalen herinneren van hun ouders en grootouders en wat het met henzelf doet. Rector Hester Bijl prijst het initiatief: 'Deze studenten helpen ons te realiseren dat vrijheid niet vanzelfsprekend is.' (zie het kader onderaan voor Bijls volledige reactie)
Dagboekherinneringen
Aida Gholami werd geïnterviewd over haar eigen familiegeschiedenis. Als object koos de masterstudent Arts, culture and media voor een gescheurde pagina uit haar dagboek waarin ze schrijft over haar moeilijke leven in Iran. ‘Ik vertel over mezelf en de vrouwen in onze familie, hoe we werden gekleineerd en anders werden behandeld ten opzichte van Koerdische mannen en Iraniërs.’ Wat heeft het project haar gebracht? ‘De video bood een kans om meer verhalen te horen over onderdrukking en verzet. Het is niet zo makkelijk om erover te praten.’ Navarro merkt op: ‘Het zijn niet zozeer interviews, maar vooral gesprekken en dat maakte het ook voor mij bijzonder. Opeens sprak ik met huisgenoten over familieverhalen die ze normaal gesproken niet zomaar zouden delen.’
'Het is belangrijk om verhalen door te geven. Niet zomaar, maar op een doordachte manier.’
Joodse artsen onder het naziregime
Een Canadese student vertelt in de video hoe zijn Joodse familieleden, onder wie artsen, vermoord zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat doet hij aan de hand van een boekje over Joodse dokters die hun beroep probeerden uit te oefenen tijdens het naziregime. Navarro: ‘Dankzij het boek begreep hij beter die familiegeschiedenis, want zijn eigen familie vindt het moeilijk om over het verleden te praten.’
Innerlijk verzet
Wat hebben de studenten nog meer geleerd van dit videoproject? Navarro: ‘Verzet kan een zichtbare daad zijn, maar soms is het besluit om simpelweg proberen door te leven ook een vorm van verzet.’ Gholami sluit zich daar helemaal bij aan. ‘Door dit project ben ik viel dieper gaan nadenken over het concept van verzet en dat je het verleden niet zomaar voor lief moet nemen. Het is belangrijk om verhalen door te geven. Niet zomaar, maar op een doordachte manier.’
Burgeroorlog Joegoslavië
Het tweede deel van de video toont een interview met de Nederlands-Kroatische schrijfster Dubravka Ugrešić. Tijdens de burgeroorlog in Joegoslavië verzette zij zich tegen de nationalistische beweging en vluchtte naar Nederland toen ze haar werk als literatuurwetenschapper niet meer vrij kon uitoefenen. Emma Gerritsen, student Liberal arts and sciences, sprak haar samen met de andere studenten in het Verzetsmuseum in Amsterdam. Ook voor Gerritsen was het een indrukwekkende ervaring. ‘Dankzij de verhalen realiseer ik me des te meer wat voor impact een oorlog heeft en dat die generaties overstijgt. Het raakt ook de kinderen en kleinkinderen.’
Rector Hester Bijl moedigt iedereen aan te kijken:
‘Kijk naar het indrukwekkende Uur van Herinnering, met een lezing door NIOD-historicus, Martijn Eickhoff, en een video van onze studenten over hun bewogen familiegeschiedenis. In zijn werk en in deze lezing stelt Eickhoff vragen over wie we zijn en waar we voor staan in tijden van oorlog en geweld. Op 4 mei staat hij ook stil bij de rol van onze eigen universiteit in de oorlog met aandacht voor de complexe kanten en kennis die nooit waardevrij is.
‘Daarna vertellen vijf van onze eigen studenten voor de camera over de invloed van oorlog en geweld op hun leven en dat van hun familie. Ze helpen ons te realiseren dat vrijheid niet vanzelfsprekend is, en wat onze rol is in het bevechten ervan. Een belangrijk programma, dit Uur van Herinnering. Ik hoop dat veel medewerkers en studenten zullen kijken en stilstaan bij de enorme impact van oorlog en geweld, ook vandaag de dag.'
Tekst: Linda van Putten