Een artistieke kijk op verborgen bodemschimmels
Muziek van een composteerbare cello, foto’s en geurtjes van schimmels en een geweven wandkleed. Het zijn een aantal voorbeelden uit Super Organism, het kunstproject van Suzette Bousema waarin je de ondergrondse schimmelwereld met al je zintuigen kunt beleven. Leids milieuwetenschapper Nadia Soudzolovskaia en haar team leverden materiaal en de nodige wetenschappelijke achtergronden.
‘Door beelden, geluiden en zelfs geur te creëren, probeer ik het verborgen schimmelnetwerk tastbaarder te maken,’ zegt Bousema. ‘Ondanks de omvang en het belang ervan voor ons mensen, zijn de meesten er niet mee bekend. Je kunt het niet voelen, zien of horen. Dat wil ik veranderen. Maar de informatie die mijn kunstwerken verschaffen moet natuurlijk wel wetenschappelijk correct zijn. Daarom heb ik contact opgenomen met Nadia.’
‘Ik werk dagelijks met deze schimmels, maar ik heb me nooit gerealiseerd hoe mooi ze eigenlijk zijn,’ zegt Soudzilovskaia. ‘Suzette heeft me geleerd hoe we buiten onze wetenschappelijke kaders kunnen denken. De geur of zelfs het geluid van schimmels, daar had ik nog nooit aan gedacht!’
Super Organism - Suzette Bousema
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website ofVideo over Bousema's project dat getoond is tijdens het Global Symposium on Soil Biodiversity (zie laatste paragraaf).
Empathie voor het 'brein' van het bos
Wetenschappers beschrijven het vaak simpel als het ‘internet’ of ‘brein’ van het bos: het ondergrondse schimmelnetwerk. Dit netwerk (of: mycelium) verbindt bijna alle planten en speelt een cruciale rol in ecosystemen. Het slaat koolstof op in de bodem en verbetert de toegang van planten tot voedingsstoffen, mineralen en water. Deze oeroude symbiose heet mycorrhizae.
Het schimmelnetwerk is daarnaast ook het grootste levende systeem dat ooit op aarde heeft bestaan. ‘Maar menselijke activiteiten, zoals het gebruik van kunstmest en ontbossing, bedreigen dit systeem’, legt Bousema uit. ‘Met mijn project hoop ik ons meer in contact te brengen met dit verborgen netwerk en bewustwording te creëren, zodat we er beter voor gaan zorgen.’
Wetenschappelijke achtergrond verschaffen is een serieuze taak
Soudzilovskaia is expert op het gebied van mycorrhizaschimmels. Zij voorzag Bousema van de nodige achtergrondinformatie. Een serieuze taak, vond ze: ‘Ik heb geprobeerd zo precies mogelijk te zijn. Ik zou me erg schamen als een van de kunstwerken wetenschappelijk onjuist zou blijken!’
In haar lab kweekt Soudzilovskaia samen met promovendi schimmels voor onderzoek. Bousema: ‘Hier heb ik kunnen fotograferen wat normaal gesproken verborgen blijft in de bosbodem. Naast foto’s heb ik ook een animatie gemaakt van plantenwortels waartussen schimmeldraden groeien.’ Bousema werkt ook samen met parfumontwerpster Merle Bergers om een geur te creëren die het schimmelnetwerk symboliseert. ‘Deze geur wil ik gebruiken om tentoonstellingen sfeer te geven.’
Bovendien weefde Bousema ook een wandtapijt dat mensen in staat stelt schimmels ‘aan te raken’. ‘En de muziek in de video hierboven is gespeeld op een 3D-geprinte cello, ontworpen door mijn collega Rafaele Andrade. Samen experimenteren we om een composteerbare versie van de cello te maken, zodat we hem straks als het ware terug kunnen geven aan de schimmels in de bodem.’
Een aantal van de foto's die Bousema heeft gemaakt aan de hand van de schimmels uit Soudzilovskaia's lab. Credits: Suzette Bousema
An artistic interEen artistiek intermezzo op een wereldwijd symposiummezzo at a global symposium
Bousema heeft haar project gepresenteerd op het Wereldwijde Symposium voor Biodiversiteit van de Food and Agriculture Organisation van de Verenigde Naties (FAO). Soudzilovskaia: ‘Op dit symposium konden wetenschappers en beleidmakers elkaar ontmoeten.’ Bousema: ‘Ik vond het heel gaaf om alle wetenschappers en beleidsmakers hier mijn artistieke kijk op bodembiodiversiteit te kunnen geven!’
Expositie De Kaapse Bossen
In juni 2021 exposeert Bousema in natuurgebied De Kaapse Bossen in de provincie Utrecht. Bousema: ‘We brengen het verborgen netwerk bovengronds door foto’s van mycorrhizaschimmels te tonen op semi-transparante doeken tussen de bomen.’ Meer informatie over het project Super Organism is te vinden op Bousema’s website.
Wilt u op de hoogte gehouden worden van de voortgang van het project en aankomende tentoonstellingen, stuur dan een mailtje naar suzette@bousema.eu.