Zoetwatervissen bedreigd door opwarming van de aarde
De leefgebieden van zoetwatervissen worden bedreigd door het opwarmen van de aarde, met name door de stijgende watertemperatuur. Dit is aangetoond in een studie van de Radboud Universiteit, in samenwerking met onder andere de Universiteit Utrecht, Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en Universiteit Leiden. Het onderzoek verscheen vandaag in Nature Communications.
Bij een gemiddelde wereldwijde stijging van 3,2 graden Celsius zal voor een derde van de zoetwatervissen meer dan de helft van het leefgebied worden bedreigd, zo blijkt uit het onderzoek. Deze bedreiging geldt voor tien keer minder vissoorten als de opwarming wordt beperkt tot 1,5 graad.
In veel studies is er al gekeken naar de mogelijke impact van klimaatverandering op biodiversiteit op het land. ‘Bedreigingen van klimaatverandering zijn eigenlijk nauwelijks in kaart gebracht voor zoetwatervissen, ondanks dat ze ongeveer een kwart vormen van de wereldwijde diversiteit aan gewervelde soorten’, zegt Valerio Barbarossa, hoofdauteur van de paper. Barbarossa deed het onderzoek aan de Radboud Universiteit en is sinds 2020 universitair docent bij het Centrum voor Milieuwetenschappen Leiden. Dit is de eerste studie waarbij gekeken is naar de mogelijke impact van klimaatverandering op ongeveer 11.500 zoetwatervissen over de hele wereld.
Duidelijke verschillen tussen opwarmingsscenario’s
Een wereldwijde opwarming van 3,2 graden Celsius is een scenario dat we kunnen verwachten als er na de huidige klimaatafspraken geen extra maatregelen worden genomen om klimaatverandering te beperken. In dit scenario zal voor een derde van de vissoorten minstens de helft van het leefgebied bedreigd worden door toenemende extremen in watertemperatuur of rivierafvoer.
Wanneer de opwarming beperkt blijft tot 2 graden zal van 9% van de soorten minstens de helft van het leefgebied worden bedreigd. Bij 1,5 graden opwarming daalt dit aantal soorten naar 4%. ‘Deze getallen tonen aan dat het een groot verschil maakt voor zoetwatervissen als we de opwarming kunnen beperken – net als dat eerder onderzoek heeft laten zien dat het van belang is voor biodiversiteit op het land’, zegt Barbarossa.
Temperatuur en stroming
De onderzoekers hebben toekomstige extremen in watertemperatuur en rivierafvoer gemodelleerd. Vervolgens hebben ze binnen het verspreidingsgebied van elke vissoort gekeken waar toekomstige extremen de nu al bestaande extremen zullen overstijgen. ‘Watertemperatuur en rivierafvoer zijn bepalende factoren voor het voorkomen van zoetwatervissen. Klimaatverandering zal de extremen in afvoer en temperatuur versterken, waardoor de hoeveelheid geschikt leefgebied zou kunnen afnemen. Dit zegt iets over het risico op uitsterven’, vertelt medeauteur Aafke Schipper, milieuwetenschapper bij de Radboud Universiteit en het PBL.
De resultaten laten zien dat de veranderingen in watertemperatuur veel bedreigender zijn dan veranderingen in rivierafvoer. Dit komt doordat opwarming van de aarde de watertemperatuur op bijna alle plekken ook zal doen stijgen. Uit de studie blijkt verder dat de bedreiging het grootst is voor zoetwatervissen in tropische gebieden.
Obstakels in watersystemen
‘Onze resultaten zijn gebaseerd op de aanname dat vissen zich niet kunnen verplaatsen naar andere plekken of zich kunnen aanpassen aan de veranderingen’, vertelt Barbarossa. ‘Ter vergelijking hebben we ook gekeken naar een scenario waarbij vissoorten vrij kunnen bewegen binnen het stroomgebied van de rivier waar ze voorkomen. In dat geval zou de bedreiging door klimaatverandering een stuk lager zijn, omdat vissen dan deels kunnen ontsnappen aan de opwarming. Maar zoetwatersystemen zijn erg versnipperd, waardoor vissen zich in werkelijkheid niet goed kunnen verplaatsen.’
Wereldwijd worden rivieren gekenmerkt door een groeiend aantal barrières, zoals (stuw-)dammen, sluizen en duikers. Deze obstakels leiden tot versnippering van zoetwatersystemen en zorgen er dus voor dat vissen zich minder goed kunnen aanpassen aan klimaatverandering door naar andere gebieden te zwemmen. Dit onderstreept volgens de onderzoekers de urgentie om klimaatverandering te beperken als we de biodiversiteit in zoetwater willen veiligstellen.
Publicatie
Valerio Barbarossa et al. Threats of global warming to the world’s freshwater fishes (15 maart 2021), Nature Communications
Tekst: Aangepaste versie van het bericht van Radboud Universiteit