DRIVE: Een radicale verschuiving in het begrijpen hoe extremisme werkt
'We willen iets heel anders zeggen dan wat de norm is'. ‘Wij zijn nu de radicalen'.' Tahir Abbas is lyrisch over het DRIVE-project dat hij zal leiden vanuit de Universiteit Leiden in Den Haag. Dit is een korte introductie van het onderzoek dat zal worden uitgevoerd in Nederland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk en wordt gefinancierd door het programma Horizon 2020 van de Europese Unie.
Wat zijn de belangrijkste stimulerende factoren voor extreemrechtse en islamitische radicalisering? Wat is de rol van sociale uitsluiting binnen radicaliseringsprocessen? Hoe kunnen we een beter beleid ontwerpen om jongeren te beschermen tegen radicalisering? Deze vragen zullen worden beantwoord, en niet volgens de norm. Volgens Abbas is de norm: 'Laten we werken op basis van ideologie, laten we deze imams trainen, laten we naar de moskeeën gaan, laten we aandacht besteden aan bewaking. Het werkt niet. Wij zijn niet gevoelig genoeg voor de echte uitdagingen waarmee gemeenschappen, zowel minderheden als meerderheden, worden geconfronteerd, inclusief gevoelens van sociale uitsluiting. Verschillende maatschappelijke subgroepen praten niet met elkaar, ze delen niet dezelfde ruimten en gaan niet naar dezelfde scholen.'
'We willen het denken van mensen over hoe extremisme werkt radicaal veranderen. We willen afstappen van terrorismebestrijding met een top-downbenadering: daar is een probleem, laten we op zoek gaan naar de oplossing'
Een keuze gemaakt door een gebrek aan keus
Abbas en zijn team hebben een missie. 'We willen het denken van mensen over hoe extremisme werkt radicaal veranderen. We willen afstappen van terrorismebestrijding met een top-downbenadering: daar is een probleem, laten we op zoek gaan naar de oplossing. Of: we weten al wat het probleem is, laten we deze oplossing toepassen. Op die manier is het al te lang en te vaak geprobeerd.' Abbas heeft de veranderende opinie over extremisme van dichtbij meegemaakt. Dat is een van de redenen waarom hij zo betrokken is bij dit onderwerp. 'Het gaat niet alleen over ideologie, het gaat over sociale kwesties, sociale problemen en scheuren in de samenleving waar jongeren doorheen vallen. En sommigen die uiteindelijk in extremisme belanden, hebben een crimineel verleden. Criminaliteit is vaak een keuze die gemaakt wordt door een gebrek aan keus. Ik ben iemand van de tweede generatie, ik heb veel dingen om me heen zien gebeuren bij mensen die ik heb gekend. En ook later in mijn professionele werk heb ik dingen zien veranderen. Tijdens de aanslag op de Twin Towers werkte ik bij de Britse regering. Je kon de verandering in het denken rond extremisme onmiddellijk waarnemen. Alle op dat moment algemeen aanvaarde ideeën over multiculturalisme, integratie en diversiteit verdwenen snel.'
Vaker vertellen hoe het in werkelijkheid zit
Het belangrijkste doel zal zijn om ondersteuning te bieden bij de besluitvorming over Europees-brede beleidsoplossingen die zich richten op sociale integratie binnen initiatieven voor deradicalisering. Dit zal gebeuren door het samenbrengen van de expertise, vaardigheden en kennis van onderzoekers en mensen in de praktijk die betrokken zijn bij het creëren van een goed begrip van radicalisering en bij het opbouwen van veerkracht tegen gewelddadig extremisme en sociale polarisatie.
Abbas: 'We moeten gevoeliger zijn voor het leven van gewone mensen, en beseffen hoe dit soort risico's aanwezig zijn op een niveau dat we niet altijd in overweging nemen. Omdat we te druk zijn met het morgen willen vinden van een oplossing voor een probleem dat zich volgens ons gisteren voordeed. Het ontstaan van deze problemen spreidt zich over een veel langere tijd uit. Zoals we zien in Amerika gaat het niet alleen over Trump, het gaat over talloze onderwerpen. Trump was een facilitator. Maar hij was een instrument in een veel bredere ontwikkeling. We willen de context van het grondig nadenken over radicalisering veranderen: we willen vaker vertellen hoe het in werkelijkheid zit. Dan kunnen we beschikken over een taal die ons in staat stelt om die kloven te overbruggen. Die taal ontbrak wellicht.'
'We moeten begrijpen waarom mensen eerder geloven in complottheorieën dan in de wetenschap, waarom ze afstand nemen van de conventionele politiek en meedoen met een gewelddadige bende.'
Lastig terrein
Tobias Müller en Lianne Vostermans zullen als postdoc binnen DRIVE onderzoek doen en kijken er erg naar uit om aan dit project mee te werken. Vostermans: 'We werken met een interdisciplinair team van onderzoekers die gevestigd zijn in verschillende landen. Ik verwacht dat we samen inzichten zullen ontwikkelen in de stimulerende factoren van wederzijdse radicalisering tussen islamitisch en rechts-extremisme, wat in empirisch onderzoek leidt tot felle, maar slecht begrepen discussies. We hebben inzichten nodig die in een context zijn geplaatst, om begrip en compassie aan te moedigen in een samenleving die steeds meer gekenmerkt wordt door scheidslijnen. Verder vereist de bestrijding van polarisatie een passend beleid, waarvoor ik, door middel van ons onderzoek, informatie en advies hoop te kunnen leveren.'
Volgens Müller is extreemrechts extremisme een allesbepalende uitdaging voor de democratische samenlevingen in de 21e eeuw. 'We hebben het gezien tijdens de recente bestorming van het Capitool. We moeten begrijpen waarom mensen eerder geloven in complottheorieën dan in de wetenschap, waarom ze afstand nemen van de conventionele politiek en meedoen met een gewelddadige bende, en we moeten begrijpen hoe dit verband houdt met islamitische radicalisering. Dit is een ongelofelijk lastig terrein omdat de securitisatie van dit onderwerp in heel Europa ook veel discriminatie en angst heeft veroorzaakt. Geen plek lijkt beter in staat te zijn om briljante geesten en onderzoeksprojecten op dit gebied aan te trekken dan bij ISGA van de Universiteit Leiden. Dat maakt het een bijzonder stimulerende plek om dit project uit te voeren.'
Meer weten over DRIVE? Klik hier.