In gesprek over 3 van de 40 stellingen over de wetenschap
Drie Nederlandse wetenschappers – onder wie de Leidse hoogleraar Koreastudies Remco Breuker – presenteerden deze zomer veertig stellingen om de wetenschap te verbeteren. De Young Academy Leiden organiseerde op 18 november een bijeenkomst om het pamflet te bespreken.
In Veertig stellingen over de wetenschap poneerden Breuker en co onder meer stellingen over de vele tijdelijke contracten aan de universiteiten en de status van het hbo. Breuker: 'We wilden onze ideeën op een rij zetten en iedereen uitnodigen hierover in discussie te gaan.' De reacties zijn wisselend, zegt hij. 'Ik vind het mooi dat onze rector magnificus Carel Stolker zei dat hij het niet met alles eens is, maar dat het bestuur van de universiteit de discussie belangrijk vindt en de publicatie van het pamflet financieel heeft gesteund.'
Vanuit de politiek bleef het vrij stil, beantwoordt Breuker de vraag van gespreksleider Annemarie Samuels, cultureel antropoloog en vice-voorzitter van de Young Academy Leiden. Breuker is een van de drijvende krachten achter WOinActie, het platform dat strijdt tegen onder meer de hoge werkdruk en te weinig onderzoekstijd. Ook is hij lid van de Universiteitsraad voor FNV Overheid.
Over drie stellingen uit zijn manifest mochten de ongeveer dertig aanwezigen stemmen, na een toelichting van Breuker. Na elke stemronde gingen deelnemers met hem in gesprek.
Stelling: In het bestuur van de universiteit moeten de wetenschappers weer aan het roer komen te staan
Breuker kreeg nogal wat kritiek op het idee terug te willen naar het amateuristische leiderschap door academici, vertelt hij. 'Een collega met management als specialisme, zei dat ik leiderschap niet serieus nam. Het is een vak.' Maar zijn punt is dat universiteiten de laatste twee decennia steeds meer bestuurd worden alsof het bedrijven zijn. 'Wij zouden graag zien dat de universiteit een plattere organisatie wordt, bestuurd door wetenschappers die daarvoor tijdelijk hun gewone functie neerleggen.'
De helft van de deelnemers is het (sterk) eens met de stelling. Een kwart is het oneens en 21 procent weet het niet.
Een van de eens-stemmers licht zijn keuze toe: 'Of academici de beste bestuurders zijn weet ik niet, maar het gaat mij erom dat het bestuur meer gericht moet zijn op de waarde die een universiteit bijdraagt aan de maatschappij. Dus niet zozeer op de student als klant of een zo groot mogelijke publicatie-output.'
Stelling: NWO en de ERC moeten grondig hervormd worden
Laat NWO de grote, gezamenlijke en interdisciplinaire projecten financieren, terwijl universiteiten hun eigen wetenschappers een basisbudget geven, bepleit Breuker. 'En jonge wetenschappers zonder vaste aanstelling?', vraagt host Samuels. 'Zeker, NWO moet ook jonge onderzoekers stimuleren. Maar zoals het nu gaat, speelt NWO een te grote rol in de strategiebepaling van universiteiten.'
De helft van de deelnemers is het stérk eens met het plan de wetenschapsfinanciers grondig te reorganiseren. Daarnaast is 22 procent het er 'gewoon' mee eens en slechts 6 procent niet.
Een sociaal-wetenschapper was een van de sterk-eens-stemmers. Ze zegt: 'Het is net een loterij, en zelfs als je een vast contract hebt, moet je eraan meedoen. Ook internationaal is het belangrijk dat je beurzen binnenhaalt. De druk is enorm.'
Breuker: 'Ik heb wel beurzen gekregen, maar momenteel heb ik nul onderzoeksbudget. We zijn net artsen die geen patiënten mogen genezen. Een excellent cv is geen garantie voor succes, zó’n verspilling is dat.' Een collega van Breuker uit de faculteit Geesteswetenschappen voegt nog een vaak gehoorde grief toe: 'Niet-sexy fundamenteel onderzoek maakt veel minder kans op subsidie, net als al het onderzoek in de geesteswetenschappen.'
Stelling: Wetenschappers zijn medeplichtig aan de huidige malaise
We blijven onze plicht doen, we geven onderwijs, doen mee aan de subsidierondes die we zo verfoeien. Door ons kan het systeem blijven bestaan, betoogt Breuker. Daarmee is maar liefst 65 procent het eens, 15 procent zelfs sterk. Slechts 10 procent is het oneens met deze stelling.
Een archeoloog zegt het met de stelling eens te zijn, maar toch 'oneens' te hebben gestemd. 'Stel dat je in een fabriek werkt en wordt onderdrukt. Je moet toch geld verdienen, je kunt niet zomaar vertrekken.'
In de chat oppert iemand dat je dan toch kunt gaan staken. De sociaal-wetenschapper: 'Ik wilde een jaar geleden meedoen aan de witte staking van WOinActie, waarbij we een maand niet zouden overwerken. Maar ik realiseerde me dat ik het werk dat daardoor bleef liggen alsnog weer zou moeten inhalen, in mijn eigen tijd.'
Een universitair docent politicologie vraagt wat je dan wél kunt doen om het systeem te veranderen. Breuker: 'Praat erover met studenten. Zij weten vaak van niets, ze zien alleen dat je het te druk hebt. Maak hen ervan bewust. Schrijf je in op de mailing list van WOinActie, kom naar de bijeenkomsten als je kunt. Breng zinvolle onderwerpen in waar en wanneer je maar kunt op de universiteit. Doe gewoon wat je kan, zolang je er geen burn-out van krijgt.'
Tekst: Rianne Lindhout