Een constructief gesprek over een inclusief Sinterklaasfeest
Hoe kunnen we zorgen dat Sinterklaas een feest voor iedereen is? En wat betekent dat voor onze universitaire gemeenschap, en de Nederlandse samenleving? Die vragen stonden centraal in de eerste editie van ‘Come Talk With Us’, een online reeks dialogen georganiseerd door het Expertisebureau Diversiteit & Inclusie, samen met studieverenigingen en studentennetwerken.
Op 11 november kwamen iets meer dan twintig studenten en medewerkers online bij elkaar, om de dialoog aan te gaan over Sinterklaas. Want elke discussie die leeft in de maatschappij, leeft immers ook binnen onze universitaire gemeenschap. Siela Ardjosemito-Jethoe van het Expertisebureau Diversiteit en Inclusie organiseerde de online bijeenkomst samen met de Afro Student Association (ASA). Het is de eerste sessie van de serie Come Talk With Us, waarin studenten en medewerkers met elkaar in gesprek kunnen gaan over thema’s die te maken hebben met diversiteit, inclusie, discriminatie en racisme.
"De verandering is al gaande. Al zal die voor de één te snel gaan, en voor de ander te langzaam."
Dialoog aangaan
Bij de start lichtte diversity officer Aya Ezawa het initiatief toe. ‘Onze universitaire gemeenschap, zowel studenten als medewerkers, is in de afgelopen tien jaar veel diverser geworden. Hierdoor komen wij een grotere diversiteit van perspectieven tegen, en worden er vragen gesteld over waarom we doen wat we doen.’ Volgens Ezawa vraagt het specifieke technieken en vaardigheden om op een constructieve manier over complexe en gevoelige onderwerpen in gesprek te kunnen graan. ‘Dat is soms best moeilijk – en dat is niet erg. Als Expertisebureau willen we daarbij helpen, om de dialoog binnen en met de hele universitaire gemeenschap aan te gaan.’
Persoonlijk perspectief
Na een korte historische introductie over de Sinterklaasviering, de figuur Zwarte Piet als zijn knecht en de discussie die hierover al tientallen jaren wordt gevierd, gaven vier panelleden hun kijk op het onderwerp. ASA-voorzitter Glenpherd Martinus, die zijn jeugd deels in Nederland en deels op de Antillen doorbracht, zei dat het onderwerp voor hem raakt aan het thema identiteit. ‘Ik ben een Nederlander, en Sinterklaas is een Nederlandse traditie. Maar als ik mij er niet bij thuis voel, als het voor mij juist geen feest is, waar pas ik dan in dat verhaal?’ Tamara Soukotta, docent bij International Studies, stelde de vraag of het Sinterklaasfeest überhaupt wel inclusief te maken is. ‘Als Zwarte Piet verdwijnt, is het nog steeds een westers-georiënteerde en van oorsprong christelijke traditie.’
"Het is een feest dat draait om saamhorigheid, gezelligheid, family time. Dat gemeenschapsgevoel is waardevol, en iets dat we zouden moeten houden."
Wiens stem wordt gehoord?
Fayo Said, student- assistent van het Expertisebureau, deelde haar jeugdherinneringen, dat de weken voor Sinterklaas de leukste van het jaar waren. ‘Nog steeds word ik blij wanneer ik Sinterklaasliedjes hoor – terwijl ik er inmiddels wel anders tegenaan kijk.’ Volgens haar gaat de discussie vaak over de vraag of Zwarte Piet racistisch is, terwijl het eigenlijk om een grotere vraag draait: ‘Wie mag er kritiek hebben op de Nederlandse maatschappij, of een Nederlandse traditie?’ Hoogleraar Arbeids- en migratiegeschiedenis Leo Lucassen sloot zich bij haar aan. ‘Ik denk bij dit onderwerp aan voice: wiens stem wordt gehoord?’ Hij wees erop dat in de geschiedenis al vaker protest tegen de figuur Zwarte Piet is geweest: al in 1944 protesteerden Afro-Amerikaanse soldaten in het reeds bevrijde Limburg tegen de racistische black face. ‘De discussie hierover werd elke keer gestart door migranten – soms met witte Nederlanders samen. Elke keer, ook nu, speelt die vraag: wie krijgt een plek aan de tafel?’
Constructieve dialoog
Met deze eerste vragen en bedenkingen gingen de aanwezigen uit elkaar, om in kleine groepen in breakout-sessies in gesprek te gaan. Centraal stonden daarbij twee vragen: welke elementen van de Sinterklaasviering zijn voor jou het meest waardevol en zouden we moeten behouden, en hoe kunnen deze elementen de basis vormen voor een inclusief Sinterklaasfeest in de toekomst? Daarbij werd gebruik gemaakt van de dialoog-methode, die de nadruk legt op het spreken vanuit je eigen ervaring en het luisteren naar de ander. Deze methode helpt om ook bij flink verschillende opvattingen met elkaar in gesprek te gaan en blijven. En met succes: in de diverse groep deelnemers waren zowel voor- als tegenstanders van het aanpassen van de traditie aanwezig, die zich in de discussies constructief opstelden. Er werd goed naar elkaar geluisterd en gezocht naar waar wél overeenstemming over was.
"Ik ben blij dat studenten en medewerkers met verschillende ervaringen en perspectieven hier bij elkaar zijn gekomen, en op een constructieve manier met elkaar in gesprek zijn gegaan over een gevoelig onderwerp. Dat is ook wat ik verwacht van een academische gemeenschap."
- Vicerector Hester Bijl
Gemeenschapsgevoel behouden
Waar de meeste aanwezigen positief over waren, was het gevoel van samenzijn dat het Sinterklaasfeest met zich meebrengt. ‘Saamhorigheid, gezelligheid, family time, dat het feest met familie, vrienden en op school, eigenlijk met de hele gemeenschap gevierd wordt: dat gemeenschapsgevoel is iets dat we zouden moeten houden,’ zo vatte een van de moderatoren het samen. Ook de plagerige gedichten, al dan niet met surprises, werden naar voren gebracht als een waardevol element in de traditie. Of en hoe die traditie verder precies veranderd moest worden, daar bleef uiteraard discussie over. ‘Laat het van onderop veranderen, in plaats van die verandering op te leggen,’ zei een van de aanwezigen. Een ander merkte op dat tradities altijd veranderen, en dat de verandering van onze Sinterklaastraditie ook al gaande is. Siela Ardjosemito-Jethoe lichtte toe: ‘Al zal die verandering voor de één te snel gaan, en voor de ander juist te langzaam.’
Verschillende meningen aan één tafel
Dat er in één gespreksavond een oplossing voor deze complexe discussie zou zijn gevonden, was ook niet de verwachting, zegt diversity officer Ezawa na afloop. Toch kijkt ze tevreden terug. ‘Het was uniek dat mensen met heel verschillende meningen met elkaar om tafel zaten, zich vrij voelden die mening te delen en van elkaar te leren. Dat is al heel wat, en een goed begin.’
Academische gemeenschap
Vice-rector Hester Bijl is blij met de sessies van het Expertisebureau Diversiteit en Inclusie, en benadrukt het belang van de dialoog. ‘Ik ben blij dat studenten en medewerkers met verschillende ervaringen en perspectieven hier bij elkaar zijn gekomen, en hebben laten zien dat wij over gevoelige onderwerpen op een constructieve manier met elkaar in gesprek kunnen gaan. Ook over Zwarte Piet en Sinterklaas. Dat is ook wat ik verwacht van een academische gemeenschap.’
Hoe nu verder met de Sinterklaasviering? Bijl: ‘Het is belangrijk dat onze studenten en medewerkers stilstaan bij historische oorsprong van de figuur van Zwarte Piet en de relatie met racisme. Maar zoals ook uit het gesprek naar voren kwam, is Sinterklaas een feest dat om gezelligheid gaat. Dit betekent dat je wilt dat het voor íedereen gezellig is, en dus een inclusief feest is. Daar moeten we dus met elkaar aan werken.’ Ezawa vult aan: ‘De uitdaging blijft dan te bedenken welke stappen we met elkaar kunnen zetten om dit te bereiken. Daar ligt voor ons allemaal nog huiswerk.’
Come talk With Us!
We gaan graag in gesprek met onze hele universitaire gemeenschap over thema’s die te maken hebben met diversiteit, inclusie, discriminatie en racisme. Het Expertisebureau Diversiteit en Inclusie organiseert hiervoor een reeks dialogen: Come Talk With Us. Ook meepraten? De eerstvolgende bijeenkomst staat gepland voor februari. Meld je aan voor de nieuwsbrief van het Expertisebureau Diversiteit en Inclusie om op de hoogte te blijven, of volg hen op Facebook of Instagram.
Meedenken over de invulling? Neem contact op met het Expertisebureau Diversiteit en Inclusie.