Nepotisme is het probleem, transparantie de uitdaging
Psycholoog Omar Burhan ontdekte in zijn onderzoek naar nepotisme dat het inzetten van verwanten, ook al zijn ze competent, andere mensen het gevoel geeft dat ze oneerlijk worden behandeld. Nepotisme is gebruikelijk bij leiders, omdat sommige mensen geneigd zijn te geloven dat leiderschapskwaliteiten erfelijk zijn. Promotie op 7 oktober.
Promovendus Omar Burhan beschouwde nepotisme, het inzetten van verwanten ongeacht hun competentie, als iets dat veel voorkomt in collectieve samenlevingen. 'Maar toen was daar Trump, toen kwam de zaak Penelope Gate in Frankrijk. Plotseling zag ik dat nepotisme niet uniek is voor zich ontwikkelende of collectieve samenlevingen.'
Vriendjespolitiek
Wat gewone mensen als nepotisme beschouwen, is volgens Burhan belangrijker dan wat wetenschappers als nepotisme definiëren. Want de gewone man is degene die betrokken raakt bij nepotisme of anti-nepotismebeleid. In zijn onderzoek gaf Burhan deelnemers een profielschets van personen die al dan niet verwant waren aan een hooggeplaatste medewerker in de organisatie en al dan niet bekwaam. De resultaten suggereren dat je, bekwaam of niet, sowieso wordt verdacht van vriendjespolitiek als je verwant bent aan een prominent.
Procedurele rechtvaardigheid
Nepotisme is een probleem omdat het bij mensen het gevoel van 'procedurele rechtvaardigheid' in hun organisaties in gevaar brengt. In twee onderzoeken werden deelnemers van meer dan 18 organisaties in Indonesië gevraagd om na te denken over hun collega die al dan niet verwant is aan een hooggeplaatste collega en om te beoordelen of de medewerker competent of incompetent is. Burhan vroeg de deelnemers vervolgens om de eerlijkheid van de aanstelling van hun collega's te beoordelen.
Deelnemers vonden het aannemen van competente familieleden eerlijk omdat de uitkomst een rechtvaardige verdeling is. Maar ze vermoedden tegelijkertijd dat verwanten bepaalde vooroordelen genoten. Uit dit onderzoek blijkt dat mensen nepotisme vooral oneerlijk vinden door de procedure waarmee beslissingen worden genomen. Burhan: 'Ik denk dat de belangrijke rol van deze procedurele rechtvaardigheid in de perceptie van nepotisme een belangrijke bijdrage is van dit project aan de wetenschappelijke literatuur.'
Transparante procedures
Ook al zijn bepaalde uitkomsten een rechtvaardige verdeling, als de procedure bij de aanstelling niet eerlijk was kijkt men er toch negatief tegenaan. Dat heeft een belangrijke implicatie. Bij het aannemen van personeel draaiden kwesties bij nepotisme vaak om verdienste. Daarom dacht men de beschuldiging van nepotisme gemakkelijk tegen te gaan door de bekwaamheid aan te tonen. Maar het belang van de procedure in de perceptie van nepotisme betekent dat een dergelijke benadering niet voldoende is. Organisaties moeten meer moeite doen voor een eerlijk wervingsproces van hun medewerkers, bijvoorbeeld door duidelijke en transparante wervings- of promotieprocedures.
Leiderschapskwaliteit
Burhan's verheldert in zijn onderzoek ook waarom nepotisme aanhoudt, ondanks de negatieve connotatie in de meeste samenlevingen. In het onderzoek hadden sommige deelnemers de neiging te verwachten dat een kind van de leider zelf een effectiever leider was vergeleken met een outsider. Mensen verwachten dan van kinderen van bekende leiders dezelfde effectieve eigenschappen. Dergelijke bevindingen wijzen naar een verklaring voor de politieke macht van de familie Nehru-Gandhi in India of de familie Bush in de VS.
Banner: Voormalig president van de VS, George W. Bush