Nadine Akkerman legt verborgen Britse stemmen bloot
Dankzij een bijzondere Europese subsidie kan Nadine Akkerman zich de komende vijf jaar richten op stemmen uit het verleden die anders misschien wel nooit gehoord zouden zijn. Want wat blijkt? In de 16e en 17e eeuw kwamen er ook al een soort ghostwriters voor. ‘Er werkten veel meer mensen aan een tekst dan we tot nu toe dachten.’
Begin augustus begon Akkerman samen met postdoctoraal onderzoeker Lotte Fikkers aan haar mega-onderzoek naar manuscriptcultuur, dat ze dankzij een Europese subsidie van 2 miljoen euro kan uitvoeren. Vanaf februari zullen er ook drie promovendi en een studentsassistent aan het onderzoek meewerken. Bijzonder, zegt ze, want de geesteswetenschappen krijgen niet vaak zo’n grote subsidie. ‘Dit soort onderzoek is tijdrovend, maar levert veel op.
Wel een drukpers, toch handgeschreven bronnen
Met haar onderzoek probeert ze het auteurschap in Engeland ten tijde van de zestiende en zeventiende eeuw te verklaren. Want eigenlijk speelde zich destijds een bijzonder fenomeen af. ‘De drukpers is al eeuwenlang uitgevonden, maar mensen willen toch nog publiceren in handgeschreven bronnen.’ Daarvoor bekijkt ze teksten geschreven door mensen die met alle lagen van de samenleving te maken hadden. Van de advocatuur en rechtbanken, tot teksten van koningen en koninginnen, maar ook toneelstukken en gedichten. ‘Op al die terreinen werden nog heel veel handgeschreven documenten geproduceerd, maar vaak niet door één iemand.’
De rol van de secretaris
We hebben ons volgens Akkerman nog niet voldoende gerealiseerd hoeveel mensen zich met handgeschreven teksten bezighielden in die tijd en ook niet gekeken wie die mensen waren. Ook vrouwen en mensen uit lagere klassen komen namelijk ineens aan het woord, weet ze al. ‘Zij werkten samen met een secretaris. Sommige mensen waren bijvoorbeeld niet geletterd genoeg, maar wilden wel hun verhaal vertellen.’ Deze secretaris had een veelzijdig en cruciaal beroep: ‘’s Ochtends naar een rechtbank, ’s middags langs bij de bakker voor zijn testament. Eigenlijk werkten ze precies zoals bij een interview: achteraf analyseren wat iemand gezegd heeft.
Blootleggen van verborgen stemmen
Het blootleggen van (vrouwelijke) stemmen uit het verleden die anders nooit gehoord waren kun je misschien wel het handelsmerk van de onderzoeker Akkerman noemen. Zo haalde ze in 2018 krantenkoppen met haar boek over vrouwelijke spionnen, Invisible Agents. Met haar onderzoek hoopt ze een ander beeld aan de geschiedenis te geven. ‘Niet alleen koningen en koninginnen hebben de (cultuur)geschiedenis gevormd.’
Grote vragen
Haar onderzoek heeft al veel belangstelling gekregen, ze kan er binnenkort ook een groot publiek mee kennis laten maken. In oktober is een aflevering van het nieuwe VPRO-programma Grote Vragen aan Akkerman gewijd. Het moet een soort Zomergasten voor de wetenschap worden, waarin acht wetenschappers die aan de top van hun vakgebied staan aan de hand van personen, locaties en objecten hun onderzoek bespreken. Akkerman is de enige geesteswetenschapper tussen wiskundigen, natuurkundigen en biologen. Ze wil nog niet teveel weggeven, maar ‘grote kans dat je mij met mijn brieven zult zien.’
Aanvankelijk wilde ze nee zeggen tegen het programma. ‘Ik was bang om te populair neergezet te worden of er niet goed uit te komen. Maar ik heb ja gezegd omdat het belangrijk is dat de geesteswetenschappen ook op tv komen. Wetenschappers zitten allang niet meer in de ivoren toren, dat is een mythe. Maar de geesteswetenschappen mogen meer zichtbaar zijn. Niet nee zeggen als de media belt. We moeten zoveel mogelijk betrokken zijn.’
Grote vragen
Grote Vragen is vanaf 10 september op NPO2 om 22u15 te zien, Nadine Akkermans aflevering wordt 8 oktober uitgezonden
Klik hier voor meer informatie