‘Nog veel te ontdekken in de ontwikkelingsbiologie’
De droom van professor Susana Chuva de Sousa Lopes is om in het laboratorium vruchtbare eicellen te kweken. Maar voor het zover is, zijn er volgens haar nog een heleboel stappen te zetten op onderzoeksgebied. Dat was de boodschap van haar oratie op 29 juni 2020, de eerste digitale oratie aan de Universiteit Leiden.
Het is niet altijd makkelijk om te discussiëren over haar vakgebied van de ontwikkelingsbiologie en voortplanting, vindt Chuva de Sousa Lopes. 'Voortplanting is een onderwerp waar veel emoties aan vastzitten, het raakt aan ieders persoonlijk leven. Het kan een bron zijn van vreugde, maar ook van verdriet of wanhoop.' Desondanks gaat ze graag in gesprek met het publiek om uit te leggen wat er al mogelijk is, maar vooral: wat er allemaal nog niet kan.
Eicel rijpen
Als nieuwe hoogleraar Ontwikkelingsbiologie, in het bijzonder menselijke ontwikkeling , is het de ambitie van Chuva de Sousa Lopes om in het laboratorium een vruchtbare eicel te kweken. Dat kan een oplossing zijn voor bijvoorbeeld vrouwen die door chemotherapie onvruchtbaar zijn geworden. 'Veel mensen denken dat dit al kan, maar er is echt nog een lange weg te gaan. Wat ik doe is heel fundamenteel. Ik probeer te begrijpen hoe een eicel rijpt in de eierstok en hoe we dat in het laboratorium kunnen nabootsen.'
Daarvoor is zo veel kennis nodig dat zij en vele generatie wetenschappers nog genoeg werk zullen hebben, denkt de hoogleraar. 'We moeten alle stapjes van rijping van de eicel en de cellen eromheen in de eierstok begrijpen. Als we dat recept hebben, moeten we nog de juiste gereedschappen hebben om dit na te bootsen in het lab. De volgende stap is uitzoeken of en hoe zo’n eicel na bevruchting kan uitgroeien tot een gezond embryo. Het klinkt misschien teleurstellend, maar deze technologie is nog niet snel in de kliniek.'
Ethiek
Naast fundamenteel wetenschappelijke vraagstukken, brengt haar vakgebied ook ethische en juridische vragen met zich mee. Denk bijvoorbeeld aan de Chinese wetenschapper die embryo’s genetisch aanpaste met CRISPR-Cas. 'Met deze en andere reproductieve technieken moeten we voorzichtig omgaan. Mijn taak is om uit te zoeken of iets wetenschappelijk gezien mogelijk is, maar we moeten ons ook afvragen of we dit willen? Dat is iets om goed over na te denken. Ik praat daar ook over met ethici en filosofen. Het gaat wel om de volgende generaties.'
De oratie van Susana Chuva de Sousa Lopes getiteld ‘Innovative technologies in human reproduction: challenges ahead’ is maandag 29 juni vanaf 16 uur online te volgen via de website van de Universiteit Leiden.
Foto's Monique Shaw
