Kunstmatige Intelligentie floreert in Leiden, Delft en Rotterdam
Zowel de Universiteit Leiden en TU Delft als de Erasmus Universiteit Rotterdam zijn belangrijke spelers in de wereld van machines die zelf leren en kunnen samenwerken met mensen. De drie universiteiten zijn bovendien sterk vervlochten op AI-gebied en willen die krachtenbundeling in de toekomst gaan versterken. Zuid-Hollandse kunstmatige intelligentie in vogelvlucht.
Dit artikel verscheen eerder in het LDE-magazine, het publieksmagazine over de samenwerking tussen de universiteiten in Leiden, Delft en Rotterdam. Het magazine is online gratis te lezen.
Van beeldherkenning in MRI-scans tot uitzoekhulp op advocatenkantoren, overal kom je kunstmatige intelligentie tegen. Dat zie je terug op universiteiten, die onderzoek doen naar het complete spectrum van dit geroemde en soms verguisde vakgebied. Aan de Universiteit Leiden gebeurt dat natúúrlijk bij het Leiden Institute of Advanced Computer Science (LIACS), maar zeker niet alleen daar. AI is overal, van archeologie tot biologie en van taalwetenschap tot zorg.
Privacy by design
Bij de Faculteit der Rechtsgeleerdheid bijvoorbeeld, is Bart Custers hoogleraar Law en Data Science en hoofd van eLaw, het centrum voor recht en digitale technologie. Een van de speerpunten van dat centrum is zorgen dat mensen niet vermalen kunnen worden tussen de raderen van de techniek. 'We willen geen Kafka-samenleving.' Custers probeert te zorgen dat technici, ethici en juristen met elkaar samenwerken. 'Dan bereik je privacy by design: vooraf zijn allerlei waarborgen ingebouwd, waardoor je problemen voorkomt.'
'We willen geen Kafka-samenleving'
De intelligente systemen die nu hot zijn, zijn niet meer 'slechts' geprogrammeerd om goed te kijken of snel te rekenen. Ze leren zelf, op basis van (big) data. Zelflerende systemen maken in de medische wereld een snelle opmars. Een AI-systeem kan een miljoen röntgenfoto's bekijken om tumoren te leren onderscheiden, en kan dan in theorie trefzekerder worden dan een radioloog. Hetzelfde geldt voor andere beeldtechnieken, zoals MRI- en CT-scans. Leiden loopt voorop in deze technologie.
Hoogleraar in Leiden én Delft
Boudewijn Lelieveldt is hoogleraar Biomedische beeldanalyse en hoofd van het Laboratorium voor Klinische en Experimentele Beeldverwerking aan het LUMC. Dat lab ontwikkelt intelligente systemen die in grote hoeveelheden beelddata verborgen patronen kunnen vinden. Wel benadrukt Lelieveldt: 'Hoe intelligent systemen ook zijn, een arts moet de besluiten blijven nemen.'
Lelieveldt is behalve in Leiden ook hoogleraar in Delft. Bij de faculteit Elektrotechniek, Wiskunde & Informatica (EWI), waar ook Catholijn Jonker werkt. Zij heeft net als Lelieveldt een aanstelling aan de twee universiteiten.
Catholijn Jonker maakt zich sterk voor optimale hybride intelligentie, waarbij mens en systeem elkaar interactief versterken. 'Vergelijk het met een herdershond die de schapenhoedende capaciteiten van een herder versterkt.' Een dialoog tussen mens en machine is nodig om dat te realiseren, en aan de twee universiteiten kan ze samenwerken met alle collega's die nodig zijn om dat voor elkaar te krijgen.
Behalve binnen de faculteit EWI, werken op veel plekken binnen de TU Delft wetenschappers aan kunstmatige intelligentie of autonome systemen. Of dat nu gaat om pure software, zoals beslissingsondersteuningsprogramma's, of om ingebedde programmatuur in robots, auto's of drones, of om onderzoek naar wat er allemaal bij komt kijken om op AI-gebaseerde oplossingen ethisch verantwoord en mensgericht te ontwerpen en in onze complexe maatschappij te introduceren.
Niet alleen nullen en enen
Zoals het werk van Jonker laat zien, en ook dat van eLaw-onderzoeker Custers, draait AI-onderzoek niet alleen om nullen en enen, maar daarnaast om de interactie met en consequenties voor mensen. Dat geldt ook voor het AI-onderzoek op de Erasmus Universiteit Rotterdam. Het Erasmus Centre for Data Analytics (ECDA) coördineert en faciliteert AI- en data-gerelateerd onderzoek van alle faculteiten. In twaalf Expert Practices werken hoogleraren interdisciplinair samen. Zoals het audit-, boekhoud- en controle-analyselab, dat accountancy verrijkt met bijvoorbeeld algoritmen voor fraudedetectie.
'Hoe zorg je voor veilige opslag van data en het hergebruiken van deze data? Hoe bepaal je of een algoritme betrouwbaar is?'
Een van de Academic Directors van ECDA is Antoinette de Bont, hoogleraar sociologie van innovaties in zorg aan de Erasmus School of Health Policy & Management. Ze kijkt vanuit onder andere een maatschappelijk perspectief naar digitalisering en gebruik van big data: ‘Hoe zorg je voor veilige opslag van data en het hergebruiken van deze data? Hoe bepaal je of een algoritme betrouwbaar is? Het roept ook allerlei juridische, ethische en morele vragen op, zeker als AI-algoritmen in handen komen van commerciële partijen.’
Technologische oplossingen voor duurzame zorg...
Samenwerking tussen de drie universiteiten en de medische centra Erasmus MC en LUMC gebeurt onder andere binnen Medical Delta, waarbij ook hogescholen, zorginstellingen, bedrijven en overheden uit Zuid-Holland zijn aangesloten. In 2019 startte een groot wetenschappelijk programma waarbinnen ruim 280 wetenschappers in dertien consortia werken aan technologische oplossingen voor duurzame zorg. Een interessant voorbeeld met AI is draadloze neuromonitoring bij mensen met migraine of autisme. Hun hersenactiviteit kan op basis van ultrageluid langere tijd in hun eigen omgeving worden gevolgd, voor een optimale diagnose. Uiteindelijk is de bedoeling dat software hun hersenactiviteit ook kan corrigeren.
...En voor grote bedrijven
Naast verbeteringen in de zorg, kan de brede AI-kennis van de Zuid-Hollandse universiteiten ook nuttig zijn voor lokale grote spelers waar AI van cruciaal belang is in de wereldwijde concurrentiestrijd. Denk aan het Havenbedrijf, de petrochemische industrie en andere multinationals. Het perspectief vanuit alle wetenschappelijke disciplines maakt de Zuid-Hollandse benadering van kunstmatige intelligentie uniek en belangrijk voor maatschappij en wetenschap.